Το ανθρώπινο σώμα διαθέτει ηχοεντοπιστικό σύστημα

Ισπανοί ερευνητές ανακάλυψαν ότι και οι άνθρωποι μπορούν να «βλέπουν» στο σκοτάδι όπως οι νυχτερίδες

Από τον ΣΠΥΡΟ ΜΑΝΟΥΣΕΛΗ

Μέχρι σήμερα πιστεύαμε ότι μόνο ορισμένα θηλαστικά, όπως οι νυχτερίδες, τα δελφίνια και οι φάλαινες, διαθέτουν την ικανότητα να εντοπίζουν αντικείμενα στον χώρο αποκλειστικά με τη βοήθεια της ακοής τους.

Ισπανοί επιστήμονες ανακάλυψαν πρόσφατα ότι και ο άνθρωπος διαθέτει ανάλογο σύστημα ηχοεντοπισμού. Και μάλιστα σε ορισμένες εξαιρετικές περιπτώσεις οι άνθρωποι, μολονότι δεν διαθέτουν ένα σύστημα σόναρ όπως των νυχτερίδων, καταφέρνουν να «βλέπουν» εξίσου καλά στο σκοτάδι.

Μια τέτοια περίπτωση είναι ο Αμερικανός Daniel Kish, ο μοναδικός τυφλός στον κόσμο που διαθέτει άδεια συνοδού τυφλών. Ο Kish έμαθε από πολύ μικρή ηλικία να εντοπίζει τα αντικείμενα γύρω του αναπτύσσοντας μια πρωτότυπη τεχνική: πλαταγίζοντας τη γλώσσα του. Αυτή η μέθοδος ηχοεντοπισμού αποδείχτηκε μάλιστα τόσο αποτελεσματική ώστε χάρη σ' αυτήν κατάφερε να αποκτήσει ακόμη και δεξιότητες απαγορευμένες σε έναν τυφλό, όπως το να κάνει ποδήλατο.

Εντυπωσιασμένοι από την αποτελεσματικότητα της τεχνικής, αλλά και από το γεγονός ότι είχε μελετηθεί ελάχιστα, ο Juan Antonio Martinez Rojas και οι συνεργάτες του στο Πανεπιστήμιο Alcala de Henares (UAH), έξω από τη Μαδρίτη, αποφάσισαν να μελετήσουν συστηματικά για πρώτη φορά τις ηχοεντοπιστικές ικανότητες του ανθρώπου.

Και, παρά την αρχική γενική δυσπιστία, τα αποτελέσματα της έρευνάς τους αποδείχτηκαν εξαιρετικά ενδιαφέροντα. «Στην αρχή ήταν πολύ δύσκολο να βρούμε εθελοντές για να λάβουν μέρος στα πειράματά μας, ενώ οι συνάδελφοί μας θεωρούσαν το όλο εγχείρημα τελείως παράλογο». Λίγες μόνο ημέρες εξάσκησης στάθηκαν όμως αρκετές ώστε οι φοιτητές που δέχτηκαν τελικά να συμμετάσχουν στο πείραμα να αναπτύξουν κάποιες ηχοεντοπιστικές ικανότητες. Και μάλιστα ούτε καν απαιτούνται κάποιες ιδιαίτερες σωματικές ικανότητες. «Με δύο ώρες εξάσκηση την ημέρα επί δύο εβδομάδες ένας άνθρωπος είναι σε θέση να "δει" στο απόλυτο σκοτάδι ότι μπροστά του υπάρχει ένα αντικείμενο, και αν συνεχίσει την εξάσκηση, ύστερα από δύο ακόμη εβδομάδες μπορεί να ξεχωρίζει ένα πεζοδρόμιο από ένα δέντρο».

Η ερευνητική ομάδα του Martinez μελέτησε διάφορους ήχους και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το πλατάγισμα της γλώσσας παράγει τον πιο ακριβή και λεπτομερή «αντίλαλο» των αντικειμένων που μας περιβάλλουν. Στη μελέτη τους, που δημοσιεύτηκε στην επιστημονική επιθεώρηση «Acta Acustica united with Acustica», επίσημο όργανο της Ευρωπαϊκής Ενωσης Ακουστικής (ΕΕΑ), οι Ισπανοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι οι ήχοι που παράγουμε όταν πλαταγίζουμε τη γλώσσα μας, δηλαδή όταν τοποθετούμε την άκρη της γλώσσα μας στον ουρανίσκο ακριβώς πίσω από τα δόντια και την κινούμε γρήγορα μπρος πίσω, είναι παρόμοιοι με τους ήχους που παράγουν τα δελφίνια, αν και πολύ μικρότερης κλίμακας. Ο ηχοεντοπισμός μάς επιτρέπει να υπολογίζουμε την απόσταση που μας χωρίζει από ένα αντικείμενο βάσει του χρονικού διαστήματος που μεσολαβεί από την εκπομπή ενός ηχητικού κύματος έως την αντήχησή του λόγω της ανάκλασής του πάνω στην επιφάνεια του αντικειμένου.

Οι άνθρωποι βέβαια δεν μπορούν να παράγουν ήχους με τη συχνότητα που το επιτυγχάνουν οι νυχτερίδες και τα δελφίνια (τα δελφίνια μπορούν να παράγουν μέχρι 200 «πλαταγισμούς» το δευτερόλεπτο, ενώ οι άνθρωποι 3 έως 4). Το γεγονός όμως ότι ο άνθρωπος, μολονότι είναι ένα ζώο που χρησιμοποιεί κατεξοχήν την όραση, εντούτοις διαθέτει εν δυνάμει και την ικανότητα να «βλέπει» διά της ακοής, μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά χρήσιμο για την επιβίωσή του σε καταστάσεις όπου η ορατότητά του είναι μειωμένη. *