Αστρονομια και Αστρολογια στο Βυζαντιο

Η Παλαιολόγια Αναγέννηση είναι συνυφασμένη με τη ρήξη μεταξύ α-στρονομίας και αστρολογίας. Οι Βυζαντινοί, πολύ πριν το δυτικό κόσμο, θα επιχειρήσουν και θα πετύχουν κατά την περίοδο της Παλαιολόγιας Αναγέν-νησης, έναν σαφή διαχωρισμό μεταξύ των δύο κλάδων των οποίων τα όρια ήταν συγκεχυμένα από την αρχαιότητα.
Ο Πτολεμαίος έγραψε στην αστρονομική του Τετράβιβλο για τη πρό-βλεψη του μέλλοντος, τη στηριζομένη στη παρατήρηση των αστέρων (το δι’ Αστρονομίας Προγνωστικόν). Την παράδοση αυτή συνέχισαν κατά τους πρώιμους Βυζαντινούς χρόνους ο Πορφύριος, ο Ιάμβλιχος και ο Πρόκλος. Η δυναστεία των Σεβήρων υποστήριξε αυτήν την εξέλιξη με αποτέλεσμα η επιρροή των αστρολόγων να γίνεται όλο και πιο έντονη. Οι αντιδράσεις της κρατικής εξουσίας και της εκκλησίας, όπως τα διατάγματα των αυτοκρατό-ρων Διοκλητιανού (294) και Κωνσταντίνου (357) καθώς και οι διωγμοί επί Ιουστινιανού δεν έφεραν κανένα μόνιμο αποτέλεσμα. Εντυπωσιακό είναι δε το γεγονός ότι ακόμα και ο Λέων ο μαθηματικός (790-869), μια από τις πιο εξέχουσες προσωπικότητες του Βυζαντίου, ο οποίος διετέλεσε και Μητρο-πολίτης Θεσσαλονίκης από το 840 ως το 843, ασχολήθηκε με την αστρολο-γία. Πιο συγκεκριμένα ο Λέων συνέγραψε ένα έργο στο οποίο περιέγραφε μια μέθοδο προβλέψεως της τύχης κάθε αυτοκράτορα με βάση τις εκλείψεις και έφερε τον τίτλο «Περί ηλιακής εκλείψεως εν τω βασιλικώ τριγώνω» (το βασιλικό τρίγωνο ήταν ένα ζωδιακό σχήμα που περιελάμβανε τον Κριό, τον Λέοντα και τον Τοξότη) και διόρθωσε τον Πορφύριο σε ότι αφορά τη σύ-νταξη των ωροσκοπίων.
Αξίζει στο σημείο αυτό να αναφέρουμε ότι σε αντίθεση με την αρνητι-κή στάση της εκκλησίας καθώς και με τους διωγμούς της κρατικής εξουσί-ας κατά τους πρώιμους Βυζαντινούς χρόνους έρχονται οι μαρτυρίες που αποδεικνύουν ότι οι αστρολόγοι ήταν καλοδεχούμενοι σε όλες τις Βυζαντι-νές αυλές προκειμένου να βοηθήσουν στη λήψη αποφάσεων. Η Άννα Κο-μνηνή αναφέρει για παράδειγμα ότι στην αυλή του πατέρα της Αλεξίου Α’ (1081-1118) υπήρχαν τέσσερις αστρολόγοι, δύο Αιγύπτιοι, ένας Αθηναίος και ο πολυμαθής Συμεών Σηθ. Παρόλα αυτά ούτε δυο αιώνες μετά ο Χιο-νιάδης αναγκάζεται να συντάξει μια ομολογία πίστης λόγω του ενδιαφέρο-ντος του για την αστρολογία.
Πάνω στο ζήτημα του διαχωρισμού της αστρονομίας από την αστρολο-γία πήραν θέση μερικές από τις σημαντικότερες προσωπικότητες του Βυζα-ντίου. Οι περισσότερες μαρτυρίες που σώζονται, όπως αυτές του Βλεμμύδη και του Μελιτηνιώτη, προέρχονται από τους ύστερους βυζαντινούς χρό-νους, γεγονός που στηρίζει τον αρχικό μας ισχυρισμό ότι κατά την περίοδο αυτή η αστρολογία είχε σαφώς διαχωριστεί από την αστρονομία. Για το Βλεμμύδη η αστρολογία είναι απορριπτέα («χαμαί ριπτούμενη»), αστρονο-μία αντιθέτως «υψιβάμων». Σε μια εποχή όπου το Πατριαρχείο διεξάγει πείσμονα αγώνα ενάντια σε κάθε μορφής μαγγανεία ο Μελιτηνιώτης (1310-1388) διατυπώνει στην εισαγωγή της περίφημης «Τριβίβλου» μια από τις πιο αυστηρές ετυμηγορίες απέναντι στην αστρολογία. Η αστρολογία γράφει οδηγεί στην απώλεια και όποιος καταγίνεται μαζί της είναι από τους ε-χθρούς του θεού (θεομαχούντας)