Φωτογράφισαν τον ακριβή μηχανισμό σχηματισμού της μνήμης

Ερευνητές κατάφεραν να απαθανατίσουν τη «μαγική» στιγμή σχηματισμού ενός νέου μνημονικού ίχνους

Από τον ΣΠΥΡΟ ΜΑΝΟΥΣΕΛΗ

Ολοι συμφωνούν ότι η ικανότητά μας να μαθαίνουμε και να εδραιώνουμε νέες αναμνήσεις είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για την ενότητα της ύπαρξής μας και τη συγκρότηση της ταυτότητάς μας, αφού μας επιτρέπει να επεξεργαζόμαστε τις εμπειρίες του κόσμου που μας περιβάλλει, αλλά και του ίδιου μας του εαυτού, καθώς μεταβάλλεται με το πέρασμα του χρόνου.

Ερευνητές από το Νευρολογικό Ινστιτούτο και Νοσοκομείο του Μόντρεαλ (The Neuro), ερευνητικό κέντρο του Πανεπιστημίου Μακγκίλ στον Καναδά, σε συνεργασία με ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας κατάφεραν για πρώτη φορά να αποτυπώσουν τη στιγμή που λαμβάνει χώρα ο μηχανισμός «μετανάστευσης» της πρωτεΐνης που είναι υπεύθυνη για τον σχηματισμό των μακρόχρονων αναμνήσεων. Πρόκειται για το πρώτο πείραμα του είδους, το οποίο στέφθηκε με επιτυχία και αποτελεί την απτή απόδειξη ότι κάθε φορά που σχηματίζεται μια ανάμνηση παράγονται νέες πρωτεΐνες στις εμπλεκόμενες νευρωνικές συνάψεις, τις δομές που επιτρέπουν την επικοινωνία μεταξύ των νευρικών κυττάρων. Ο μηχανισμός αυτός ενδυναμώνει τη δύναμη των συναπτικών συνδέσεων και ενισχύει το μνημονικό αποτύπωμα. Η μελέτη έχει κεφαλαιώδη σημασία επειδή μας παρέχει την ευχέρεια να παρατηρούμε σε πραγματικό χρόνο τον σχηματισμό μακρόχρονων αναμνήσεων και συνεπώς θα συμβάλει στο να κατανοηθεί επακριβώς το πώς γεννιούνται οι αναμνήσεις.

Πριν από ένα χρόνο, ο Gary Lynch του Πανεπιστημίου Ιρβιν στην Καλιφόρνια και οι συνεργάτες του είχαν καταφέρει να «απαθανατίσουν» τον σχηματισμό αναμνήσεων στον εγκέφαλο ποντικών. Αυτές οι πρωτοποριακές έρευνες αποκάλυψαν ότι όταν σχηματίζεται μια ανάμνηση, στις συνάψεις επέρχεται μια παγίωση του συναπτικού δεσμού μέσω της παραγωγής νέων πρωτεϊνών.

Σύμφωνα με τους νευροεπιστήμονες, τα κύρια χαρακτηριστικά της ανθρώπινης μνήμης είναι δύο: σταθερότητα και πλαστικότητα. Η σταθερότητα είναι απαραίτητη προκειμένου να διατηρηθούν οι πληροφορίες, ενώ η πλαστικότητα επιτρέπει στον εγκέφαλο να μαθαίνει και να προσαρμόζεται συνεχώς στην ευμετάβλητη πραγματικότητα. Γι' αυτό και η έρευνα του νευροεπιστήμονα Wayne Sossin και των συνεργατών του επικεντρώθηκε στη μελέτη των συνάψεων, πεδίο ανταλλαγής πληροφοριών αλλά και πρόσκαιρης «αρχειοθέτησης» δεδομένων στον εγκέφαλο. Οι συνάψεις σχηματίζουν ένα εξαιρετικά ευρύ και αενάως μεταβαλλόμενο δίκτυο διασυνδέσεων μεταξύ των νεύρων. Η ικανότητα του νευρικού μας συστήματος να τροποποιεί τη λειτουργία αυτών των νευρωνικών διασυνδέσεων, συμβάλλοντας στην εδραίωση νέων ή στην εξάλειψη παλαιότερων συνάψεων, ονομάζεται συναπτική πλαστικότητα.

Αυτή η ικανότητα επιτρέπει στο νευρικό σύστημα να τροποποιεί τόσο τη δομή όσο και τη λειτουργία του και δέχεται την επιρροή συμβάντων όπως η εμπειρία. Συνεπώς στη συναπτική πλαστικότητα στηρίζονται οι ιδιαίτερες νευροβιολογικές μας ικανότητες για μάθηση και μνήμη.

Η ανακάλυψη του Sossin και της ομάδας του θα αξιοποιηθεί για την ανάπτυξη θεραπευτικών μεθόδων αντιμετώπισης προβλημάτων που σχετίζονται με την εξασθένηση ή την απώλεια της μνήμης, είτε λόγω εγκεφαλικής γήρανσης είτε λόγω κάποιας νευροεκφυλιστικής ασθένειας (Αλτσχάιμερ, Χάντιγκτον). *