Η Παρθένος Μαρία, ο εισαγγελέας και η μπομπίνα

Του ΒΑΣΙΛΗ Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑ

Περίπου 15.000 έγγραφα περιλαμβάνει το αρχείο του Βασίλη Βασιλικού, που έχει παραδοθεί από το 2003 προς τεκμηρίωση και επεξεργασία στο Αρχείο Βοβολίνη.

Ο Βασίλης Βασιλικός με τη μητέρα του στην πλατεία Δικαστηρίων στη Θεσσαλονίκη, το 1952. Δύο χρόνια αργότερα το πρώτο του θεατρικό έργο τα έβρισκε σκούρα στο ΕΙΡ Μόνο η αλληλογραφία του συγγραφέα του «Ζ» ανέρχεται σε 2.000 επιστολές! Η παρουσίαση του αρχείου, που διατρέχει την περίοδο από το 1947 έως το 2004, θα γίνει την Κυριακή (4-5 μ.μ.), στο περίπτερο «Γιάννης Ρίτσος», στο πλαίσιο της 6ης Διεθνούς Εκθεσης Βιβλίου της Θεσσαλονίκης. Η εκδήλωση γίνεται σε συνεργασία του Αρχείου Βοβολίνη και του Ευρωπαϊκού Κέντρου Μετάφρασης- Λογοτεχνίας και Επιστημών του Ανθρώπου (ΕΚΕΜΕΛ).

Οι αρχειακές σειρές, όπως διαρθρώνονται σήμερα μετά την επεξεργασία του υλικού από τον αρχειονόμο Μιχάλη Σόβολο, είναι οι εξής: α. Εισερχόμενη και εξερχόμενη αλληλογραφία. β. Εργογραφία. γ. Τύπος. δ. Φωτογραφίες. ε. Πρεσβεία / UNESCO. ζ. Υπόθεση Πολκ. η. Προσωπικά / Ενθυμήματα.

Το υπόλοιπο υλικό από το αρχείο τού Βασίλη Βασιλικού το φυλάσσει ήδη από τη δεκαετία του '70 το Πανεπιστήμιο της Βοστόνης. Το ζήτησε μετά την επιτυχία της μεταφοράς τού «Ζ» στον κινηματογράφο από τον Κώστα Γαβρά. Να θυμίσουμε ότι τιμήθηκε με το Οσκαρ Ξένης Ταινίας, το 1969.

Δύο ντοκουμέντα που φωτίζουν τη σχέση του Βασίλη Βασιλικού με τον Μάνο Χατζιδάκι μάς εμπιστεύτηκε η διευθύντρια Αρχείου Βοβολίνη, Γεωργία Μ. Πανσεληνά. Αναφέρονται στο πρώτο θεατρικό του Βασιλικού, το «Ο Απόστολος Παύλος στη φυλακή των Φιλίππων». Μεταδόθηκε από το Εθνικό Ιδρυμα Ραδιοφωνίας (ΕΙΡ) την Κυριακή 31 Οκτωβρίου 1954. Η ραδιοφωνική διασκευή έγινε από τον Νίκο Γκάτσο, ενώ τη μουσική έγραψε ο Μάνος Χατζιδάκις.

Θυμάται ο Βασίλης Βασιλικός: «Το έργο παίχθηκε μια Κυριακή βράδυ με τον Βασίλη Διαμαντόπουλο στον ρόλο του Παύλου, την Ελένη Χατζηαργύρη στον ρόλο της Λυδίας, τον Στέλιο Βόκοβιτς στον ρόλο του Διαβόλου, τον Πέτρο Φυσσούν στον ρόλο του Σύλλα και την πρωτοεμφανιζόμενη τότε Ξένια Καλογεροπούλου στον ρόλο της Ρόδης, φίλης της Λυδίας, με πρωτότυπη αυτοσχέδια μουσική στα στούντιο του ΕΙΡ του Μάνου Χατζιδάκι πάνω στο μοτίβο του "Ενα νερό κυρα-Βαγγελιώ". Ομως του Γκάτσου τού ξέφυγε μια φράση από το έργο μου: "Η Μαρία απ' όλα τα παιδιά της τον Ιησού αγαπούσε περισσότερο". Κι αυτό προκάλεσε την μήνιν του εισαγγελέα γιατί έθιγε την "αειπαρθενία" της Μαρίας. Ετρεξε πρωί πρωί ο Γκάτσος στο ραδιόφωνο κι εξαφάνισε την μπομπίνα. Ετσι δεν υπήρξε μήνυση επί ανυπάρκτου αντικειμένου, αφού μεταδόθηκε μεν, αλλά μυστηριωδώς εξαφανίστηκε. Κι εγώ, που ζούσα τότε στη Θεσσαλονίκη, δεν είχα καταφέρει να βρω τις διακόσιες δραχμές για να αγοράσω μια κασέτα και να το γράψω. Ετσι η μόνη μαρτυρία που έμεινε είναι το έντυπο πρόγραμμα του ΕΙΡ με ημερομηνία 30 Οκτωβρίου 1954, ημέρα Κυριακή». *