Ελλάδα -ο αδύναμος οικονομικός κρίκος

Του ΚΩΣΤΑ ΒΕΡΓΟΠΟΥΛΟΥ

Το ελληνικό οικονομικό πρόβλημα εμφανίζεται σήμερα αδικαιολόγητο, προσχηματικό, υπερδιογκωμένο και απίστευτο, ώστε έτσι να αποβαίνει τελικά και ανεπίλυτο.

Η χώρα μας διασύρεται διεθνώς για υψηλό δημοσιονομικό έλλειμμα και χρέος, όμως μέγας αριθμός από τους διασύροντες διατηρούν υψηλότερα ελλείμματα και χρέη, σε σχέση με το εθνικό εισόδημά τους. Η ευρωζώνη εγκαλεί την Ελλάδα, επειδή χρειάζεται 53 δισ. ευρώ από τις χρηματαγορές, τη στιγμή που το σύνολο της ζώνης αντλεί 2.200 δισ. ευρώ κατά το τρέχον έτος. Ειδικότερα, η Ιταλία χρειάζεται 393 δισ., η Γαλλία 454 δισ., το Βέλγιο, με μικρότερο οικονομικό μέγεθος από το ελληνικό, 89 δισ. Κι ακόμη, επισημαίνεται η απόκλιση (spread) 4 μονάδων των ελληνικών επιτοκίων από τα γερμανικά, ενώ παρασιωπάται ότι στο πρόσφατο παρελθόν αυτή είχε φθάσει 18 μονάδες το 1992 και 9,5 μονάδες το 1995. Επιπλέον, οι ευρωπαϊκές τράπεζες, που έχουν ήδη κηρύξει την Ελλάδα σε «ουσιαστική πτώχευση», συνωστίζονται στις πρώτες σειρές, όταν πρόκειται να εμπιστευθούν το χρήμα τους στην αγορά ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου. Με τη συμπεριφορά τους υπονομεύουν οι ίδιες την αξιοπιστία των εκτιμήσεών τους.

Από τον σημερινό ορυμαγδό, ορισμένοι συνάγουν «διεθνή συνωμοσία» των τραπεζικών κύκλων εις βάρος της χώρας μας, όπως και των υπολοίπων αδύναμων της ευρωζώνης, των οποίων η σειρά επίκειται. Σύμφωνα με τον Σαρλ Βιπλός, από το Πανεπιστήμιο της Γενεύης1, η συνωμοσία επιδιώκει την πρόκληση δυσπιστίας και πανικού, προκειμένου να ανέλθουν οι αποδόσεις των ελληνικών χρεογράφων, λόγω υποθετικού «υψηλού κινδύνου». Ομως, αυτό δεν θα συνέβαινε κατ' ανάγκην, εάν η ευρωζώνη είχε εκ προοιμίου τηρήσει σαφή θέση ως προς τις χώρες-μέλη που στοχοποιούνται με κερδοσκοπικές επιθέσεις. Αντ' αυτού, η ευρωπαϊκή ασάφεια διατηρείται μέχρι σήμερα, ώστε όλα τα σενάρια παραμένουν πιθανά. Οι Ευρωπαίοι ιθύνοντες αποκλείουν την αποβολή ενός μέλους από τη ζώνη, όμως ταυτόχρονα απορρίπτουν το ενδεχόμενο να προσφέρουν οικονομική στήριξη, ενώ, από την άλλη πλευρά, θεωρούν ότι ενδεχόμενη παρέμβαση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου θα ήταν ταπεινωτική για την Ευρώπη. Με αυτούς τους όρους, το ελληνικό πρόβλημα αποβαίνει ανεπίλυτο. Η ευρωπαϊκή διαχείριση περιπλέκει ασύγκριτα περισσότερο το πρόβλημα, απ' ό,τι εκ των πραγμάτων δικαιολογείται και η ιδιότητα μέλους της ευρωζώνης κινδυνεύει ν' αποδειχθεί επιβαρυντικότερη από εκείνην του μη μέλους. Η ευρωπαϊκή ασάφεια αποβαίνει τελικά καθοριστικότερος παράγων για τη μετατροπή της Ελλάδος σε αδύναμο κρίκο απ' ό,τι η διεθνής συνωμοσία.

Με τον αποκλεισμό των άλλων λύσεων, απομένει πλέον ως «μονόδρομος» η οδός της επίρριψης ολόκληρου του κόστους της αναγκαίας προσαρμογής σε αυτούς που ούτε ερωτήθηκαν ούτε επωφελήθηκαν κατά την προηγηθείσα περίοδο, αλλά παρέμειναν στα όρια της απλής επιβίωσης, μόνιμα θύματα της ασυδοσίας των ισχυρών του χρήματος. Ακόμη μια φορά, οι ωφελημένοι από την προηγούμενη ευωχία ενοχοποιούν τα θύματα. Η επιλογή δεν είναι μόνον κοινωνικά άδικη, αλλά και οικονομικά καταστροφική.

Η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται σήμερα σε ύφεση και η Ελλάδα μετέχει αυτής, όπως όλες οι χώρες, ανεξαρτήτως μεγέθους ελλειμμάτων και χρέους. Δεν είναι τα ελλείμματα ούτε το χρέος που προκαλούν την ύφεση, αλλά ακριβώς το αντίστροφο: η οικονομική επιβράδυνση αποβαίνει βασική αιτία διόγκωσης τόσο των ελλειμμάτων όσο και του χρέους. Η επιβράδυνση είναι η ασθένεια, τα ελλείμματα και το χρέος τα συμπτώματα. Με τη συνταγή της ευρωζώνης καταπολεμούνται τα συμπτώματα, ενώ η ασθένεια παραμένει, επεκτείνεται και μάλιστα, εξ αιτίας αυτής, κινδυνεύει να επιδεινωθεί ακόμη περισσότερο. Το ευρωπαϊκό φάρμακο κινδυνεύει ν' αποδειχθεί φρικτότερο από την ασθένεια, διαβεβαιώνει η βρετανική «Γκάρντιαν»2.

Πρώτον, ουδείς λόγος επιβάλλει να εξοφλείται άμεσα ένα χρέος πολλών δεκαετιών, ενώ είναι απολύτως φυσιολογικό αυτό να εξοφληθεί σε προοπτική 30 έως 50 ετών. Επειτα, ο επίτροπος Αλμούνια συνιστά ανελέητα, αλλά κατ' εξοχήν αναποτελεσματικά μέτρα: περικοπές μισθών, ακόμη και συντάξεων, περιστολή των δαπανών, ακόμη και για εκπαίδευση, έρευνα, υγεία. Συρρικνώνεται έτσι άμεσα το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών, με συνέπεια τη βαθύτερη πτώση της οικονομίας άρα και περαιτέρω διόγκωση του ελλείμματος, του χρέους, της ανεργίας. Τα επίμαχα μέτρα επιβάλλουν ταξικές θυσίες, που όμως δεν διορθώνουν τίποτα: η ύφεση έτσι επιδεινώνεται, τα αρχικά προβλήματα επανέρχονται με περισσότερη οξύτητα. Ο μοναδικός δρόμος για να μειωθούν τα ελλείμματα και να αποπληρωθεί το χρέος δεν είναι άλλος, παρά εκείνος που διασφαλίζει την ανάκαμψη της οικονομίας και την αύξηση του εισοδήματος. Ακόμη και το φιλελεύθερο ΔΝΤ συνοδεύει τις συνταγές λιτότητος με επενδυτικά προγράμματα, ώστε να αποσοβείται η κατάρρευση της οικονομίας. Χωρίς αύξηση πιστώσεων, ανάκαμψη δεν υπάρχει. Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί αγνοούν εντυπωσιακά αυτή τη στοιχειώδη ανάγκη. Και το ενδεχόμενο παραπομπής σε διμερή στήριξη επιβεβαιώνει άρνηση να την κατανοήσουν.

Η χώρα μας αντιπροσωπεύει ελάχιστο μέρος του εισοδήματος της ευρωζώνης, 2,7%, και κάποιοι φαντάζονται ότι ενδεχόμενη κατάρρευσή της δεν θα είχε επιπτώσεις στο συνολικό σύστημα. Ομως, το τελευταίο αποδεικνύεται σήμερα τόσο ευάλωτο, αφού στερείται μηχανισμού αλληλεγγύης και διάσωσης και αφού η διαρκής άνοδος της ισοτιμίας του ευρώ θέτει εκτός ικανότητος ανταγωνισμού όλο και ευρύτερα τμήματα της ευρωζώνης, ώστε ακόμη και μικρές χώρες, όπως η Ελλάδα και η Πορτογαλία, να είναι σε θέση να αποσταθεροποιήσουν το ευρωπαϊκό σκάφος.

Σήμερα, οι Ευρωπαίοι, με κομμένη αναπνοή, στρέφουν το βλέμμα στις κοινωνικές αντιδράσεις από τη συνταγή των Βρυξελλών, ενώ η ελληνική κυβέρνηση προσηλώνεται μονόπλευρα στις χρηματαγορές. Ομως, όταν οι αδύναμοι καλούνται να πληρώσουν τις αμαρτίες των ισχυρών, τότε οι τοποθετήσεις χρήματος στη χώρα αναλαμβάνουν, πράγματι, υψηλό κοινωνικό και πολιτικό κίνδυνο και στην ελληνική σκηνή παίζεται σήμερα το δράμα όχι μόνον μιας μικρής ευρωπαϊκής επαρχίας, αλλά του συνόλου της ευρωζώνης.

1. Βλ. Charles WYPLOSZ, My Big Fat Conspiracy Theory, Financial Times, 5 Φεβρουαρίου 2010.

2. Βλ. C. DOUZINAS, Greeks Must Fight The Neoliberal EU, Guardian 4 Φεβρουαρίου 2010.
kvergo@gmail.com