Μια ανασκόπηση της εξίσωσης Ντρέικ

Ποιός νομίζετε ότι είναι πιο σοκαριστικός ισχυρισμός: η γαλαξιακή γειτονιά μας βρίθει ανεπτυγμένων εξωγήινων πολιτισμών ή εμείς, το ανθρώπινο είδος, αποτελούμε ένα μοναχικό φάρο ευφυούς ζωής σε ένα ήσυχο σύμπαν σχεδόν ακατανόητης απεραντοσύνης?
Ένας άνθρωπος ο οποίος όλη του τη ζωή διατήρησε ασίγαστο πάθος για την εξιχνίαση αυτού του γρίφου της αστρονομίας είναι ο Φράνκ Ντρέικ, ιδρυτής του προγράμματος SETI (Αναζήτηση Εξωγήινης Ευφυΐας).
Ο Φράνκ Ντρέικ πέρασε πολλές ευχάριστες ώρες ως παιδί ονειροπολώντας για την πιθανότητα ύπαρξης ευφυών όντων εκεί έξω νάμεσα στα άστρα αλλά δίσταζε να συζητά το θέμα με τους γονείς του γιατί του φαινόταν πολύ εξεζητημένο θέμα. Όμως η ιδέα του τριβέλιζε το μυαλό, ιδιαίτερα όταν ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην αστρονομία στο Χάρβαρντ και βρήκε δουλειά στο Εθνικό Παρατηρητήριο Ραδιο-Αστρονομίας. Αν υπήρχαν άλλες τεχνολογικά ανεπτυγμένες κοινωνίες στο γαλαξία μας, μπορεί να χρησιμοποιούσαν μέσα επικοινωνίας παρόμοια με τα δικά μας. Έτσι την άνοιξη του 1960 στόχευσε την κεραία του ραδιοτηλεσκοπίου στο Green Bank στη Δυτική Βιρτζίνια, σε δύο γειτονικά άστρα κάνοντας μια πρώτη προσπάθεια να κρυφακούσει μεταδόσεις ραδιοκυμάτων από εξωγήινους πολιτισμούς.
Το πρόγραμμα που τελικά βαφτίστηκε Σχέδιο Ozma (από τη μαγική χώρα του Οζ) (και εξελίχθηκε τελικά στο πρόγραμμα SETI) δεν ανακάλυψε σημάδια ευφυούς ζωής αλλά προκάλεσε ενθουσιασμό μεταξύ των αστρονόμων αποδεικνύοντας ότι ο άνθρωπος είχε τα μέσα να λαμβάνει σήματα εκατοντάδες τρισεκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά. Ένα χρόνο μετά ο Ντρέικ προσκάλεσε μια ομάδα αστρονόμων, μηχανικών και βιολόγων στο παρατηρητήριο για να προσπαθήσουν να ποσοτικοποιήσουν την πιθανότητα εκπομπής σημάτων από πιθανά όντα στο Γαλαξία μας.
Ο Ντρέικ αναπολεί ακόμα τις συναρπαστικές εκείνες μέρες, καθώς για πρώτη φορά μπορούσαν να συζητήσουν για ένα θέμα το οποίο τους γοήτευε αλλά μέχρι τότε φαινόταν να είναι ένα άπιαστο όνειρο. Κατά την προετοιμασία της συνάντησης έκανε μια καταγραφή όλων των παραγόντων που αιτούνταν για να προβλεφθεί ο αριθμός των ανιχνεύσιμων πολιτισμών στο γαλαξία μας. Σκέφτηκε ότι αν πολλαπλασιάζονταν όλοι οι παράγοντες μαζί θα μπορούσε να εκτιμηθεί ο αριθμός των ανιχνεύσιμων πολιτισμών. Έτσι γεννήθηκε η Εξίσωση Ντρέικ, η οποία έχει ως εξής:

N = R fp ne fl fi fc L

Στην εξίσωση αυτή έχουμε τους εξής όρους:
R Ο ετήσιος ρυθμός σχηματισμού άστρων τα οποία είναι κατάλληλα για τη δημιουργία ευφυούς ζωής.
fp Το ποσοστό των άστρων που διαθέτουν πλανητικά συστήματα (όπως ο δικός μας ήλιος).
ne Ο αριθμός των πλανητών σε ένα ηλιακό σύστημα που ενδεχομένως μπορούν να υποστηρίξουν ζωή.
fl Το ποσοστό από αυτούς τους κατάλληλους πλανήτες ne (που δύνανται να φιλοξενήσουν ζωή), στο οποίο όντως υπάρχει ζωή.
fi Το ποσοστό των πλανητών της προηγούμενης κατηγορίας fl, οι οποίοι όχι μόνο φιλοξενούν ζωή, αλλά τα όντα που ζουν εκεί είναι ευφυή.
fc Το ποσοστό πλανητών της προηγούμενης κατηγορίας fi των ευφυών όντων, τα οποία όχι μόνο είναι νοήμονα αλλά έχουν αναπτύξει την κατάλληλη τεχνολογία ώστε να μεταδίδουν ανιχνεύσιμα σήματα.
L Η μέση διάρκεια ζωής ενός πολιτισμού ο οποίος έχει εξελιχθεί σε τέτοιο επίπεδο ώστε να μπορεί να εκπέμπει ανιχνεύσιμα σήματα

Και η απάντηση είναι…
Τώρα που έχουμε στη διάθεσή μας όλους τους όρους της εξίσωσης, μπορούμε να εκτιμήσουμε τον αριθμό των ανιχνεύσιμων εξωγήινων πολιτισμών που υπάρχουν αυτή τη στιγμή στο γαλαξία μας. Οι αρχικοί υπολογισμοί του Ντρέικ έκαναν λόγο για τέσσερις έως δέκα τέτοιους πολιτισμούς.
Παρόλα αυτά σήμερα έχουν αναθεωρηθεί αυτές οι προβλέψεις λόγω της πληθώρας νέων επιστημονικών δεδομένων καθώς είναι διαθέσιμα στους επιστήμονες καλύτερα και περισσότερα τεχνολογικά μέσα παρατήρησης. Οι πιο συντηρητικές εκτιμήσεις μας δίνουν μια τιμή για το Ν=0,00127. Αυτό σημαίνει ότι σε ένα χώρο έκτασης 100000 ετών φωτός, όσο περίπου ο γαλαξίας μας, θα μπορούσαν να αναπτυχθούν περίπου 127 ανιχνεύσιμοι πολιτισμοί οι οποίοι μάλιστα δεν επικαλύπτονται χρονικά. Η τιμή αυτή καθιστά τις πιθανότητες ανίχνευσής τους πολύ μικρές αν όχι μηδαμινές.
Γιατί λοιπόν τόση ησυχία?
Αυτή η ερώτηση τέθηκε από το διάσημο Ιταλό φυσικό Enrico Fermi και έμεινε στην ιστορία ως το Παράδοξο του Fermi: Αν οι εξωγήινοι είναι κάτι σύνηθες στο γαλαξία μας τότε που βρίσκονται? Δε θα πρέπει η παρουσία τους να είναι φανερή?
Υπάρχουν διάφορες απαντήσεις σε αυτό το ερώτημα.
Μια εκδοχή είναι ότι δεν έχουμε καμιά επαφή μαζί τους γιατί απλώς δεν υπάρχουν! Άλλοι υποστηρίζουν ότι το σύμπαν είναι πολύ μεγάλο. Αν το επίπεδο του πολιτισμού τους δεν είναι πολύ εξελιγμένο σε σχέση με το δικό μας τότε θα έχουν την ίδια δυσκολία ανίχνευσης σημάτων με τη δική μας.
Μια άλλη εναλλακτική υπόθεση είναι ότι ο πρώτος πολιτισμός ο οποίος απέκτησε την ικανότητα για μεγάλα διαστημικά ταξίδια, έχει στείλει βολιστήρες εξερεύνησης ( κάτι σαν τους βολιστήρες von Neumann οι οποίοι έχουν θεωρητικά την ικανότητα να αντιγράφουν τον εαυτό τους) για να ανιχνεύσει την ύπαρξη εξελισσόμενων και εν δυνάμει ανταγωνιστικών μορφών ζωής.
Σε κάθε περίπτωση δεν έχουμε αποδείξεις ούτε ότι η Γη είναι μοναδική ούτε για το ότι η Γη είναι σπάνια.
Επίλογος
Πάντως, είτε αποδεχτούμε τα αποτελέσματα της εξίσωσης Ντρέικ και παραδεχτούμε ότι ζούμε σε ένα γαλαξία που κατοικείται από δεκάδες ή εκατοντάδες εξελιγμένων εξωγήινων πολιτισμών ή αποδεχτούμε το γεγονός ότι η ζωή στη Γη είναι αποτέλεσμα μιας παραξενιάς η οποία δεν πρόκειται να συμβεί ξανά, οι επιπτώσεις είναι συναρπαστικές.
Το πιο προκλητικό γεγονός σε όλη αυτή τη συζήτηση είναι ότι υπάρχει μια απάντηση στο ερώτημα αν είμαστε μόνοι ή όχι. Όσο δεν υπάρχουν αποδείξεις για το αντίθετο πάντα θα υπάρχει μια αμυδρή ελπίδα ότι κάποια μέρα μπορεί να ακουστεί μια αδύναμη, εξασθενημένη γοητευτική κλήση επιβεβαιώνοντας ότι πράγματι δεν είμαστε μόνοι μας στο σύμπαν…
Πηγές:Discover magazine, Cosmos magazine