Η
αρμόδια για το Νόμπελ Οικονομίας Σουηδική Επιτροπή επέλεξε να δώσει το
φετινό βραβείο σε τρεις ακαδημαϊκούς για τις εμπειρικές τους εργασίες
στην αποτίμηση των στοιχείων του ενεργητικού, κυρίως όσων βρίσκονται υπό
διαπραγμάτευση στις χρηματιστηριακές αγορές: τον Eugenio Fama και τον
Lars Peter Hansen του Πανεπιστημίου του Σικάγο και τον Robert Shiller
του Χάρβαρντ. Η απόφαση προξενεί ενδιαφέρον, για τρεις τουλάχιστον
λόγους.
Πρώτον,
διότι η επιλογή αφορά εμπειρικές εργασίες του κλάδου των
χρηματοοικονομικών, και όχι της καθαρής θεωρητικής οικονομικής. Με αυτό
τον τρόπο επιδιώκεται να τιμηθεί η εφαρμοσμένη επιστημονική έρευνα, σε
πλήρη αντιστοίχηση με την ανάπτυξη της τεχνοεπιστήμης, κυρίαρχου
χαρακτηριστικού της σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας.
Δεύτερον,
διότι ο συγκεκριμένος επιστημονικός κλάδος, παρότι βρίσκεται τα
τελευταία έτη στο επίκεντρο της διεθνούς επικαιρότητας λόγω της
κυριαρχίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος, όχι μόνο δεν έχει οδηγήσει
σε επίλυση των προβλημάτων, για τα οποία τιμάται, διαμέσου της
διεύρυνσης της θετικής ευρετικής –για να χρησιμοποιήσουμε έναν λακατιανό
όρο ο οποίος επί της ουσίας υποδηλώνει την πρόοδο εντός του
συγκεκριμένου ερευνητικού προγράμματος—αλλά, αντιθέτως, έχει πολλάκις
διαψευσθεί (διαπιστώνεται αρνητική ευρετική) και ουσιαστικά έχει
προκαλέσει αλλεπάλληλες κρίσεις στο οικονομικό σύστημα.
Ο τρίτος λόγος είναι αυτή καθαυτή η επιλογή των τριών τιμηθέντων επιστημόνων.
Ο Eugenio Fama είναι ο θεμελιωτής της «υπόθεσης των αποτελεσματικών αγορών».[1] Κύρια χαρακτηριστικά της υπόθεσης είναι: Πρώτον,
ότι οι χρηματοπιστωτικές αγορές κατανέμουν αποτελεσματικά τους
αποταμιευτικούς πόρους στα πλέον ελπιδοφόρα επενδυτικά σχέδια,
μεγιστοποιώντας έτσι την κοινωνική ευημερία. Βασική προκείμενη της
παραπάνω υπόθεσης είναι η «ορθολογικότητα» των χρηματοοικονομικών αγορών
και των δρώντων υποκειμένων σε αυτές. Δεύτερον, ότι οι
τιμές των στοιχείων του ενεργητικού αντανακλούν τα βασικά οικονομικά
μεγέθη. Αυτό συνεπάγεται ότι το ίδιο το σύστημα δεν παράγει κρίσεις,
«φούσκες» και καταρρεύσεις.
Πρόκειται
για μια θεώρηση που προκρίνει την ευρεία χρήση των εφαρμοσμένων
μαθηματικών, και συγκεκριμένα της θεωρίας των πιθανοτήτων, για τη λύση
«πραγματικών προβλημάτων». Ουσιαστικά, πρόκειται για την εκμετάλλευση
της δυνατότητας που παρέχουν οι σύγχρονοι υπολογιστές να επιλύονται
πρακτικά μαθηματικά προβλήματα, αντικαθιστώντας τις μαθηματικές γνώσεις
και τη μαθηματική μέθοδο με διάφορες τεχνικές, όπως για παράδειγμα η
τεχνική της προσομοίωσης. Με τον τρόπο αυτό επιχειρείται η λύση
προβλημάτων χωρίς αυτός που «λύνει» το πρόβλημα να έχει συνολική
θεωρητική άποψη για την προτεινόμενη λύση. Όλα ξεκινούν από τη χρήση της
θεωρίας των πιθανοτήτων στην επίλυση προβλημάτων χρηματοπιστωτικού
ενδιαφέροντος. Στην επιστήμη, οι πιθανότητες αντιμετωπίζονται με τον
ίδιο τρόπο που αντιμετωπίζονται και οι πληροφορίες. Τα «ποσοτικά»
υποδείγματα, μέσω της δυνατότητας που τους δίνεται από την τρομακτική
εξέλιξη της επιστήμης των υπολογιστών θεωρούν ότι μπορούν να κάνουν ένα
ακόμα βήμα και να προχωρήσουν, υπό μια έννοια, στην ποσοτικοποίηση των
προσδοκιών. Πρόκειται για έναν αδιέξοδο δρόμο τον οποίο έχουν επιλέξει
οι οικονομικοί επιστήμονες, σε μια προσπάθεια να καταστήσουν την
επιστήμη τους εφάμιλλη των λεγόμενων φυσικών επιστημών[2].
Αντιθέτως, ο
Robert Shiller ανήκει σε ένα αντίπαλο ερευνητικό πρόγραμμα το οποίο
δέχεται ως βασική προκείμενη την ατέλεια και την ανορθολογικότητα των
αγορών, και επιχειρεί να εξηγήσει τη μεταβολή των τιμών των χρεογράφων
με βάση την εξήγηση του ψυχολογικού κινήτρου.[3]
Στη θέση της ορθολογικότητας των ατόμων τίθεται η πραγματική ανθρώπινη
συμπεριφορά που κυριαρχείται από κανονικότητες αλλά και τα ζωικά
ένστικτα και τις απρόβλεπτες καταστάσεις. Το σημαντικό και καθοριστικό
σημείο, εδώ, αποτελούν οι ακραίες στιγμές της ανθρώπινης συμπεριφοράς.
Εκεί δηλαδή που λαμβάνονται οι «καυτές αποφάσεις», οι οποίες ανατρέπουν
το υφιστάμενο πλαίσιο, καθορίζοντας ένα μέλλον που πολύ λίγη σχέση έχει,
αν έχει, με το παρόν και το παρελθόν.
Τέλος, ο
Lars Peter Hansen ανήκει στο χώρο της τεχνικής των εκτιμήσεων των
στατιστικών δεδομένων. Είναι γνωστός, πάνω απ’ όλα, για τη συνεισφορά
του στο πεδίο της οικονομετρίας. Είναι ο εμπνευστής της λεγόμενης γενικής μεθόδου των στιγμών,[4]
η οποία χρησιμοποιείται ευρέως στα χρηματοοικονομικά. Έχει επίσης
μερίδιο στη δημιουργία της οικονομικής θεωρίας των χρηματοοικονομικών
αγορών, τυποποιώντας τη θεωρία του στοχαστικού παράγοντα προεξόφλησης, ο
οποίος χρησιμοποιείται στην αποτίμηση των στοιχείων του ενεργητικού.
Ο Κώστας Μελάς διδάσκει στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
[1] E. F. Fama, «The behavior of stock market prices», Journal of Business 38 (1965).
[2] Bλ. Αναλυτικά, Κ. Μελάς, Η ατελέσφορη επιστήμη, Ευρασία, Αθήνα 2013.
[3] R.J.Shiller, Παράλογη ευφορία, Α. Α. Λιβάνης 2002
[4] L. P. Hansen,» Large Sample Properties of the Generalized Methods of Moments», Econometrica 50 (1982), σ. 1029-1054.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου