Οταν ο Νικόλας Χρηστάκης, έλαβε το ηλεκτρονικό μήνυμα με τα απρόσμενα καλά νέα από το περιοδικό ΤΙΜΕ νόμιζε ότι ήταν φάρσα. «Σκέφτηκα ότι κάποιος από τους φίλους μου είχε φτιάξει έναν ηλεκτρονικό λογαριασμό και μου έκανε πλάκα», λέει ο ελληνικής καταγωγής καθηγητής του Χάρβαρντ δηλώνοντας ότι έπεσε από τα σύννεφα όταν πριν από περίπου ένα μήνα ενημερώθηκε ότι το ΤΙΜΕ τον είχε συμπεριλάβει στη λίστα με τους 100 ανθρώπους με τη μεγαλύτερη επιρροή στον κόσμο για τη χρονιά που πέρασε.
Με τη μετριοφροσύνη που χαρακτηρίζει τους επιστήμονες, ο Νικόλας Χρηστάκης εξηγεί στην «Ε» πώς ξεκίνησε τις μελέτες για τα κοινωνικά δίκτυα, το «ερευνητικό σήμα κατατεθέν του», γιατί το κάπνισμα, η παχυσαρκία αλλά και η ευτυχία... κολλάνε όπως η γρίπη και αποκαλύπτει ότι μπορεί τα γονίδια να είναι καθοριστικά για τον χαρακτήρα μας, αλλά δεν μπορούμε και να τους αποδίδουμε τα πάντα. Το ηλεκτρονικό μήνυμα του ΤΙΜΕ αντιμετωπίστηκε ως αντικείμενο έρευνας. «Εβαλα τη γραμματέα μου να το ελέγξει, να διαπιστώσει δηλαδή εάν αυτός που μου έγραφε εργαζόταν στο περιοδικό, να βρει το τηλέφωνό του, να διασταυρώσει τα στοιχεία. Και όταν όλα ήταν ΟΚ, τους πήρα κι εγώ τηλέφωνο», λέει ο 47χρονος Χρηστάκης.
Ηταν δηλαδή τόσο περίεργο να είστε στη λίστα του ΤΙΜΕ 100;
«Ναι, ήταν. Γιατί όσο και να πιστεύω στο ερευνητικό μου έργο, για μένα τα θέματα της επιρροής σχετίζονται με τον τρόπο που μεγαλώνω, αναθρέφω, παίζω και πειράζω τα παιδιά μου», απαντά και εξηγεί πώς αποφάσισε να ασχοληθεί με την έρευνα των κοινωνικών δικτύων. «Το μεγάλο μπαμ στα κοινωνικά δίκτυα, τις μικρότερες και μεγαλύτες ομάδες στις οποίες συμμετέχουμε καθημερινά όλοι μας, έγινε στις αρχές της δεκαετίας του '90. Τότε αρχίσαμε να διαπραγματευόμαστε πολύ την ιδέα πως ό,τι σκέφτομαι, ό,τι νιώθω, ό,τι κάνω οφείλεται σε μεγάλο βαθμό και στις επιδράσεις των δικτύων στα οποία ανήκω. Αυτή τη βασική ιδέα, που ουσιαστικά πηγάζει από την κοινή λογική, ερευνήσαμε και επιβεβαιώνουμε επιστημονικά. Ξέρετε, αυτό το γνωμικό που λέει ότι δύο άνθρωποι (ακόμη και φαινομενικά άσχετοι μεταξύ τους) χωρίζονται ή καλύτερα μπορούν να συνδεθούν μέσω έξι βημάτων... Λοιπόν, εμείς πιστεύουμε ότι μόνο τρία βήματα χωρίζουν τις συνήθειές μας από αυτές των φίλων μας και των κοντινών μας προσώπων».
Ο συντάκτης του ΤΙΜΕ υπογραμμίζει πως αμφισβητήσατε την ιδέα ότι αισθανόμαστε πιο ευτυχείς όταν περιστοιχιζόμαστε από ανθρώπους που είναι πιο άσχημοι ή πιο κοντοί ή πιο φτωχοί ή γενικότερα σε χειρότερη κατάσταση απ' ό,τι εμείς! Και υποστηρίζετε ότι η ευτυχία (όπως ένας ιός!) μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο, έχοντας μελετήσει τις αλλαγές στη συμπεριφορά 4.739 ανθρώπων στη διάρκεια 20 ετών. Είχατε προσωπική εμπειρία ευτυχίας, συνήθειας, τάσης στα παιδικά σας χρόνια ή και αργότερα ως ενήλικας;
«Όλοι μας έχουμε ζήσει κάτι παρόμοιο στις παρέες μας. Ομως το έναυσμα για τις έρευνες δόθηκε με το σημαντικό θέμα της παχυσαρκίας στον πλανήτη. Οταν, δηλαδή, το φαινόμενο άρχισε να χαρακτηρίζεται "επιδημία", όπως και έχει πλέον επικρατήσει να μιλάμε για επιδημία παχυσαρκίας στον δυτικό κόσμο, αρχίσαμε με τους συνεργάτες μου να σκεφτόμαστε μήπως... κολλάει. Κατανοήσαμε ότι τα δίκτυα αποτελούν δεξαμενές κοινωνικών μελετών, γιατί ό,τι τοποθετηθεί στο κέντρο του δικτύου, μεγεθύνεται και μπορεί να έχει απήχηση σε όλη την κοινωνία».
Ερευνα στα κοινωνικά δίκτυα
Μπορείτε να μας εξηγήσετε με απλά λόγια τη θεωρία που καλύπτει τη λειτουργία των κοινωνικών δικτύων;
«Και οι πολιτικοί ολοένα και περισσότερο κατανοούν τη δύναμη των κοινωνικών δικτύων και γνωρίζουν ότι εάν για παράδειγμα επενδύσουν για να ενημερώσουν ή να πείσουν ένα 10% του πληθυσμού, το μήνυμά τους θα περάσει ουσιαστικά στο 30%», λέει ο Νικόλας Χρηστάκης «Οταν οι άνθρωποι γύρω μας, τόσο οι φίλοι και οι συγγενείς όσο και οι άνθρωποι που απλά βρίσκονται κοντά μας -όπως οι συνεργάτες και οι γείτονές μας- γίνονται πιο ευτυχείς, γινόμαστε κι εμείς πιο ευτυχείς. Οταν δύο στενοί φίλοι ζουν σε απόσταση μικρότερη του μιλίου μεταξύ τους, και ο ένας γίνει για κάποιον λόγο πιο ευτυχισμένος, οι πιθανότητες να ευτυχήσει και ο φίλος του αυξάνονται κατά 15%. Και εδώ υπάρχει και ο συλλογισμός των τριών βημάτων στον οποίο αναφέρθηκα προηγουμένως, δηλαδή ακόμη κι αν αυτός που θα ευτυχήσει είναι φίλος φίλων μας και δεν τον γνωρίζουμε καν προσωπικά, ο αντίκτυπος της ευτυχίας που εκπέμπει αυξάνει και τα δικά μας ποσοστά ευτυχίας: με άλλα λόγια, αρκεί να περιστοιχιστούμε με ευτυχή άτομα για να ευτυχήσουμε κι εμείς».
Υπάρχουν αρκετοί που ενώ θεωρούν γοητευτική τη θεωρία σας, τη χαρακτηρίζουν υπεραπλουστατευτική και αναρωτιούνται τι θα συνέβαινε εάν για παράδειγμα σε μια παρέα «ευτυχισμένων» προσπαθήσει να μπει ένας δυστυχής... Θα απορροφηθεί από την ευτυχία ή θα αλλάξει τη δυναμική του δικτύου;
«Αλήθεια; Ποιοι είναι αυτοί που μιλούν για υπεραπλουστατευτισμό; Ενδεικτικά αναφέρω ότι όλες μας οι έρευνες είναι μακροχρόνιες και με τη συμμετοχή χιλιάδων εθελοντών. Για το θέμα της ευτυχίας μελετήσαμε τη συμπεριφορά 5.000 ανθρώπων σε διάστημα 20ετίας. Παράλληλα, για άλλα θέματα κάναμε έρευνα με 12 χιλιάδες άτομα για 34 χρόνια και τους παρακολουθούσαμε κάθε τετραετία· σε άλλη μας έρευνα για τα κοινωνικά δίκτυα, τα οποία είναι αλήθεια ότι έχουν και ενδιαφέρουσα δυναμική και βιολογία, μελετήσαμε 90.000 ανθρώπους για 6 συνολικά χρόνια και τους εξετάζαμε κάθε διετία. Σκεφτείτε, επίσης, ότι όταν πρωτοξεκινήσαμε αυτές τις έρευνες είχαμε χρηματοδότηση που δεν ξεπερνούσε το 1,5 εκατ. δολάρια ετησίως και τώρα τα κονδύλια ξεπερνούν τα 11 εκατ. δολάρια. Και αστειευόμενος θα πω, γιατί πολλοί με ρώτησαν τι σημαίνει αυτή η διάκριση του ΤΙΜΕ για μένα, μήπως θα πρέπει... να το ξανασκεφτούν όσοι μας κατηγορούν για υπεραπλούστευση. Επίσης, οι πολιτικοί ολοένα και περισσότερο κατανοούν τη δύναμη των κοινωνικών δικτύων και γνωρίζουν ότι εάν για παράδειγμα επενδύσουν για να ενημερώσουν ή να πείσουν ένα 10% του πληθυσμού το μήνυμά τους θα περάσει ουσιαστικά στο 30%».
Σε μια παλαιότερη έρευνά σας ασχοληθήκατε με τον... ιό του καπνίσματος και ενισχύσατε την άποψη ότι πολλές φορές ο μιμητισμός στις παρέες είναι αυτός που οδηγεί κάποιον στο πρώτο τσιγάρο. Ισχύει και το αντίθετο; Μπορούμε να πιστέψουμε στη διακοπή του καπνίσματος μέσω του κοινωνικού δικτύου;
«Ναι, και το θέμα του καπνίσματος είναι κολλητικό, το ίδιο ισχύει και για τη διακοπή του. Μιλάμε και για ανθρώπους που χαρακτηρίζονται περιστασιακοί ή χαλαροί καπνιστές. Βλέπετε με την απαγόρευση του καπνίσματος σε δημόσιους χώρους σε χώρες του εξωτερικού ότι παρατηρείται μείωση και των καπνιστών αλλά και των τσιγάρων που καπνίζουν».
Οι τελευταίες σας έρευνες στρέφονται στην επίδραση των γονιδίων. Υποστηρίζετε ότι εάν κάποιος είναι δημοφιλής ή όχι, εξωστρεφής ή ντροπαλός είναι «γραμμένο στο γενετικό του κώδικα». Μήπως όμως έτσι μας δίνετε ένα ισχυρό επιστημονικό άλλοθι να κατηγορούμε τα γονίδια για την επιθετικότητα, το κάπνισμα, την παχυσαρκία;
«Εγώ μιλώ για μερική αλλά όχι αμελητέα επίδραση των γονιδίων στον χαρακτήρα. Δεν υποστηρίζω τον γενετικό ντιτερμινισμό. Προφανώς και υπάρχει επίδραση των γονιδίων, η οποία φτάνει σε κάποιο βαθμό και μετά ο καθένας έχει την προσωπική του ευθύνη. Σε αυτές τις έρευνες για τη βιολογία των κοινωνικών δικτύων εργάζομαι τώρα, αλλά το ερευνητικό αντικείμενο... παραμένει προς το παρόν top secret». ΠΗΓΗ ΕΝΕΤ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου