Το γνωστό περιοδικό «Science» βραβεύει τις «Top 10» επιστημονικές ανακαλύψεις της χρονιάς
Από τον ΣΠΥΡΟ ΜΑΝΟΥΣΕΛΗ
Κάθε χρόνο τέτοια εποχή το αμερικανικό επιστημονικό περιοδικό «Science» παρουσιάζει τις δέκα σημαντικότερες επιστημονικές έρευνες που, σύμφωνα με μια επιτροπή ειδικών, σημάδεψαν τη χρονιά που πέρασε. Φέτος το πρώτο «βραβείο» απονέμεται στον κυτταρικό αναπρογραμματισμό για τις δυνατότητες που ανοίγει στην ιατρική για τη μελέτη αλλά και τη θεραπεία χρόνιων ασθενειών, όπως το Αλτσχάιμερ, το Πάρκινσον, οι δυστροφίες.
Λέγοντας «κυτταρικό αναπρογραμματισμό» οι βιολόγοι εννοούν τη μετατροπή διαφοροποιημένων σωματικών κυττάρων ενήλικων ατόμων σε αρχέγονα βλαστικά κύτταρα που θεωρητικά έχουν τις ίδιες δυνατότητες με τα πολυδύναμα κύτταρα ενός εμβρύου. Αυτό επιτυγχάνεται με την ενεργοποίηση μιας ομάδας γονιδίων, τα οποία κατορθώνουν να γυρίσουν πίσω το «ρολόι» του κυττάρου μέχρι να επιστρέψει στο εμβρυϊκό στάδιο.
Η έρευνα για τα βλαστικά κύτταρα ξεκίνησε μόλις πριν από μερικά χρόνια. Σε πειράματα που έγιναν σε ποντίκια, με την εισαγωγή τεσσάρων γονιδίων οι ερευνητές κατάφεραν να «απαλείψουν» τη διαφοροποίηση ενός κυττάρου και να το επαναφέρουν στο αρχικό εμβρυϊκό στάδιο, απ' όπου και μπορούσε κατόπιν να επαναδιαφοροποιηθεί σε τελείως διαφορετικό τύπο κυττάρου.
Η είδηση είχε προκαλέσει μεγάλη αίσθηση στην επιστημονική κοινότητα, γιατί αν ο κυτταρικός αναπρογραμματισμός κατάφερνε να εφαρμοστεί στον άνθρωπο, θα απάλλασσε τους ερευνητές από τη χρήση ανθρώπινων εμβρύων για ερευνητικούς σκοπούς, ζήτημα που εγείρει σοβαρά ηθικά διλήμματα.
Μέσα στο 2008 σημειώθηκε τεράστια πρόοδος στην έρευνα για τα βλαστικά κύτταρα. Δύο ανεξάρτητες μεταξύ τους ερευνητικές ομάδες πήραν κύτταρα από έναν ασθενή και χάρη στον κυτταρικό αναπρογραμματισμό τα μετέτρεψαν σε βλαστικά. Τα κύτταρα αυτά όχι μόνο επιβίωσαν στο εργαστήριο αλλά και διαιρέθηκαν, κάτι που δεν είχε ποτέ επιτευχθεί στο παρελθόν με ενήλικα κύτταρα.
Η μελέτη αυτών των κυττάρων θα επιτρέψει στους ερευνητές να κατανοήσουν καλύτερα πώς αναπτύσσονται ορισμένες χρόνιες παθήσεις και θα ανοίξει τον δρόμο για την ανάπτυξη νέων φαρμάκων. Στο μέλλον μάλιστα δεν αποκλείεται να γίνει εφικτή η θεραπεία των ασθενών με δικά τους κύτταρα, τα οποία θα έχουν καταστεί υγιή. Δεν είναι, λοιπόν, αδικαιολόγητη η πρωτιά που το διεθνούς φήμης επιστημονικό περιοδικό αποδίδει σε αυτόν τον νευραλγικό ερευνητικό τομέα.
Ομως, εξίσου σημαντικές θεωρεί η ειδική επιτροπή του «Science», με επικεφαλής τον διευθυντή σύνταξης του περιοδικού, Μπρους Αλμπερτς, και τις παρακάτω εννέα επιστημονικές ανακαλύψεις:
* ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ: Εξωπλανήτες. Την τελευταία δεκαετία είχαν εντοπιστεί πάνω από 300 πλανήτες εκτός του ηλιακού μας συστήματος, που περιστρέφονται γύρω από τα δικά τους άστρα. Επρόκειτο όμως για έμμεσες ανακαλύψεις, βασιζόμενες στην ανίχνευση αλλαγών στις βαρυτικές αλληλεπιδράσεις, στην ταχύτητα ή στη φωτεινότητα των άστρων. Πριν από λίγους μήνες οι αστρονόμοι ανακάλυψαν για πρώτη φορά τέτοιους εξωπλανήτες. Ενας από αυτούς, ο Fomalhaut b, φωτογραφήθηκε μάλιστα από τον ελληνικής καταγωγής Πολ Κάλας, αστρονόμο στο Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϊ.
* ΓΟΝΙΔΙΩΜΑΤΙΚΗ: Γονίδια που ευθύνονται για την εμφάνιση νεοπλασιών. Η εμφάνιση νεοπλασιών συχνά συνδέεται με τη δράση κάποιων γονιδίων. Αυτό επιβεβαιώθηκε πολλάκις μέσα στο 2008, με πιο χαρακτηριστικές το γλοιοβλάστωμα, μια ιδιαίτερα επικίνδυνη και ανθεκτική στις θεραπείες μορφή καρκίνου του εγκεφάλου, και τον καρκίνο του παγκρέατος.
* ΦΥΣΙΚΗ ΥΨΗΛΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΩΝ: Νέοι υπεραγωγοί. Οι υπεραγωγοί είναι μια τάξη υλικών που κάτω από μια κρίσιμη θερμοκρασία είναι τέλειοι ηλεκτρικοί αγωγοί. Το 2008 ανακαλύφθηκαν νέα υλικά, τα οποία επιτρέπουν τη ροή του ηλεκτρικού ρεύματος με μηδενική αντίσταση και σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες.
* ΠΡΩΤΕΪΝΩΜΙΚΗ: Πρωτεΐνες «επί το έργον». Πολλά και αναπάντεχα ανακάλυψαν οι επιστήμονες παρατηρώντας τις πρωτεΐνες «επί το έργον», τη στιγμή δηλαδή που δεσμεύονται στους ειδικούς υποδοχείς των κυττάρων τροποποιώντας έτσι τις μεταβολικές τους λειτουργίες. Κατ' αυτό τον τρόπο οι πρωτεΐνες καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τις ιδιότητες των ιστών.
* ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ: Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Η σπουδαιότητα των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας θεωρείται πλέον δεδομένη. Ως Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) θεωρούνται οι ενεργειακές πηγές που άμεσα ή έμμεσα εξαρτώνται από την ηλιακή ακτινοβολία. Τροφοδοτούνται, δηλαδή, συνεχώς με ενέργεια από τον ήλιο με τέτοιους ρυθμούς ώστε να θεωρούνται πρακτικά ανεξάντλητες και ικανές να υποκαταστήσουν πολλές από τις συμβατικές πηγές ενέργειας. Η έρευνα στρέφεται τώρα στην ανάπτυξη τεχνικών, με τη βοήθεια των οποίων θα αξιοποιείται η περίσσεια ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, όπως οι φωτοβολταϊκοί ηλιακοί συλλέκτες και τα αιολικά πάρκα.
* ΕΜΒΡΥΟΛΟΓΙΑ: Αναπτυσσόμενα έμβρυα. Ποτέ άλλοτε δεν είχαν οι επιστήμονες στη διάθεσή τους τόσο ζωντανές εικόνες αναπτυσσόμενων εμβρύων. Για πρώτη φορά κατέστη δυνατή η παρακολούθηση και καταγραφή του σχηματισμού του zebrafish, ενός ψαριού που χρησιμοποιείται για ερευνητικούς σκοπούς, από την πρώτη μέρα της σύλληψης του οργανισμού αυτού μέχρι την ολοκλήρωσή του.
* ΔΙΑΤΡΟΦΗ: «Καλό» λίπος. Νέες γνώσεις για τα χαρακτηριστικά και τις λειτουργίες του λεγόμενου «καστανού» λιπώδους ιστού, ο οποίος διαφέρει από τον γνωστό λευκό λιπώδη ιστό, δίνουν νέα ώθηση στον αγώνα για την καταπολέμηση της παχυσαρκίας που έχει λάβει διαστάσεις ενδημίας στον δυτικό κόσμο.
* ΣΩΜΑΤΙΔΙΑΚΗ ΦΥΣΙΚΗ: Μάζα πρωτονίων. Αναπτύχθηκαν εκλεπτυσμένα μαθηματικά μοντέλα για την ακριβή πρόβλεψη της μάζας των νετρονίων και των πρωτονίων.
* ΓΟΝΙΔΙΩΜΑΤΙΚΗ: Αλληλούχιση γονιδιώματος. Από τα μαμούθ μέχρι τους ασθενείς με νεοπλασίες, είναι εντυπωσιακή η πρόοδος που έχει σημειωθεί στην αλληλούχιση του γονιδιώματος, δηλαδή στην αποκρυπτογράφηση της χημικής δομής και της λειτουργίας του DNA, δηλαδή των γονιδίων, ενός οργανισμού. Οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται σήμερα είναι πολύ πιο ταχείες σε σύγκριση με εκείνες που χρησιμοποιήθηκαν για την αλληλούχιση του πρώτου ανθρώπινου γονιδιώματος.
Πιστό στο κλίμα των ημερών που ευνοεί τις πάσης φύσεως προβλέψεις, το περιοδικό κάνει πρώτα έναν απολογισμό των περσινών του προβλέψεων, υπενθυμίζοντας, κάπως χαιρέκακα, ότι είχε προειδοποιήσει για την πιθανότητα να υποστεί βλάβη ο ευρωπαϊκός Μεγάλος Επιταχυντής Αδρονίων. Κατόπιν διατυπώνει τις προβλέψεις του για τους επιστημονικούς τομείς έρευνας που, κατά τη γνώμη του, θα πρωταγωνιστήσουν κατά το 2009: είσοδος και συστηματική χρήση των νευροεπιστημών στις δικαστικές αποφάσεις, μποζόνιο του Χιγκς, οξείδωση των ωκεανών, σκοτεινή ύλη, γονιδιωματική των φυτών (plant genomics, κλάδος της βιοτεχνολογίας που αφορά τη βελτίωση των φυτοκαλλιεργειών), επιταχυντής σωματιδίων Tevatron, γονίδια ειδογένεσης. *
2 - 27/12/2008
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου