«Οι ανεξέλεγκτες καπιταλιστικές αγορές δεν θα αυτοθεραπευθούν»

ΠΟΛ ΣΑΜΟΥΕΛΣΟΝ - Ο ΝΟΜΠΕΛΙΣΤΑΣ ΠΑΤΕΡΑΣ ΤΗΣ ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΤΩΝ ΠΡΟΕΔΡΩΝ ΡΟΥΣΒΕΛΤ ΚΑΙ ΚΕΝΕΝΤΙ ΜΙΛΑΕΙ ΣΤΗΝ «Ε» ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΣΤΙΣ ΗΠΑ

«Οι ανεξέλεγκτες καπιταλιστικές αγορές δεν θα αυτοθεραπευθούν»

Του ΝΙΚΟΥ ΚΑΤΖΗΛΑΚΗ

Θεωρείται από πολλούς πατέρας της μοντέρνας οικονομικής θεωρίας, έχοντας ζήσει από κοντά όλες τις ιστορικές οικονομικές περιόδους από το κραχ των αρχών του περασμένου αιώνα και ένθεν, ως σύμβουλος των προέδρων Ρούσβελτ και Κένεντι, ως συνδιαμορφωτής κομβικών για την οικονομία των ΗΠΑ πολιτικών που οι Δημοκρατικοί πρόεδροι εφήρμοσαν, βάζοντας στην πράξη την κεϊνσιανή θεωρία περί κρατικού παρεμβατισμού, και συγγράφοντας το πλέον πολυδιαβασμένο βιβλίο οικονομίας παγκοσμίως, την «Οικονομική».

«Ελπίζω ότι οι οικονομικές πολιτικές των ΗΠΑ και της Ε.Ε. θα απομακρυνθούν από τον ακραίο φιλελευθερισμό του Μίλτον Φρίντμαν...» (φωτ: Ass. Press)

Στην ιστορική συγκυρία που βιώνουμε, με την αμερικανική και παγκόσμια οικονομία σε κρίση, ένα ιστορικό πρόσωπο όπως ο Πολ Σάμουελσον υπογραμμίζει σε τηλεφωνική συνομιλία με την «Ε» ότι ελπίζει οι ΗΠΑ και η Ε.Ε. να απομακρυνθούν από τον νεοφιλελευθερισμό, παραδεχόμενος ότι ζούμε το τέλος του, με το κράτος να αναλαμβάνει εκ νέου ρόλο πρωταγωνιστή, τουλάχιστον για ένα αρκετά μεγάλο διάστημα. Ο κ. Σάμουελσον χαρακτηρίζει επίσης τη μορφή πολιτεύματος που διαμορφώθηκε επί ημερών ακραίου φιλελευθερισμού «πλουραλιστική δημοκρατία των λόμπι», δηλώνοντας για τον ρόλο των εκατομμυριούχων «διαδρομιστών» στην πολιτική ότι «ο σατανάς όταν κάνει δωρεές σε πολιτικούς, προσδοκά κάποιο αντίτιμο» και λέγοντας ότι μόνο κεντρώοι πολιτικοί -κατά την άποψή του- μπορούν να θέσουν ελέγχους σε αυτή την κατάσταση.

Με διαύγεια πνεύματος, παρά τα ενενήντα τρία χρόνια του, ο νομπελίστας οικονομίας του 1970 επιβεβαιώνει επίσης την πρόβλεψη του αναλυτή Εμάνουελ Τοντ περί τερματισμού της παγκόσμιας κυριαρχίας της Αμερικής, λόγω και της οικονομικής κατάστασης, υποστηρίζοντας ότι σε λίγα χρόνια χώρες όπως η Κίνα είναι πιθανόν, να αναλάβουν τα ηνία...

Η ευημερία μας κάνει πιο συντηρητικούς

Κύριε Σάμουελσον, ακόμη και νεοφιλελεύθεροι σχολιαστές δηλώνουν μετά τις τελευταίες εξελίξεις ότι «τώρα είμαστε όλοι κεϊνσιανιστές». Βλέπετε τον θάνατο του νεοφιλελευθερισμού υπό αυτό το πρίσμα;

«Ελπίζω ότι οι οικονομικές πολιτικές των ΗΠΑ και της Ε.Ε. θα απομακρυνθούν από τον ακραίο φιλελευθερισμό του Μίλτον Φρίντμαν, διότι γνωρίζω από την οικονομική ιστορία ότι οι ανεξέλεγκτες καπιταλιστικές αγορές δεν θα θεραπευτούν από μόνες τους και θα δημιουργήσουν τρομερές ανισότητες και περιοδική αστάθεια. Χρονολογώ την απαρχή αυτής της νεοφιλελεύθερης πορείας στην εκλογή του Ρόναλντ Ρίγκαν το 1980. Μετά τη χρηματοπιστωτική φούσκα ήταν αναπόφευκτη η επαναφορά του κρατικού παρεμβατισμού, ο οποίος πιστεύω ότι θα πρωταγωνιστήσει για μεγάλο διάστημα και θα επεκταθεί και σε άλλους τομείς της οικονομίας. Είναι το τέλος του νεοφιλελευθερισμού όπως τον ξέραμε. Πιστεύω όμως ότι θα προσπαθήσει να ανακάμψει σε κάποιο σημείο της Ιστορίας. Η ζωή κάνει κύκλους. Οταν υπάρχει ευημερία, οι άνθρωποι συντηρητικοποιούνται. Οταν η χώρα υποφέρει, στρέφονται προς το Κέντρο και την Αριστερά. Ως ρεαλιστής λοιπόν, γνωρίζω ότι ακόμη και ικανοί "παρεμβατιστές" μπορεί να κάνουν λάθη. Αλλά θα είναι πολύ καλύτεροι από τη μεγαλύτερη συμφορά της Αμερικής, τον Μπους, που διεξάγει άχρηστους πολέμους και έχει διορίσει ανίκανα οικονομικά κυβερνητικά στελέχη, τα οποία διορίστηκαν ακριβώς λόγω της ανικανότητάς τους».

Οι δωρεές του σατανά...

Οταν γράφατε την «Οικονομική», είχατε κατά νου ότι η οικονομία της αγοράς θα είχε παρενέργεια την υπονόμευση του δημοκρατικού πολιτεύματος;

«Στις δεκαοχτώ εκδόσεις του συγγράμματός μου απεικονίζονται οι δυναμικές αλλαγές της οικονομικής ιστορίας. Από το παράδειγμα της Χιλής και του οικονομικού μοντέλου του Μίλτον Φρίντμαν που εφήρμοσε ο Πινοσέτ ενώ σκότωνε κρυφά χιλιάδες ανθρώπους, προέβλεψα ότι η Κίνα δεν θα εφήρμοζε το παράδειγμα του Γκορμπατσόφ, μετά την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού, ο οποίος παρείχε πρώτα πολιτικές ελευθερίες και στη συνέχεια αναδιοργάνωσε τη σοβιετική οικονομία. Εγραψα λοιπόν για το φασιστικό καπιταλισμό ή τη σύζευξη του καπιταλισμού με στυγνά μονοκομματικά καθεστώτα. Οσον αφορά τη δημοκρατία μας, είναι αλήθεια ότι ισχύει το ένας άνθρωπος μία ψήφος, αλλά είναι ψευδές το ότι κάποιος εκατομμυριούχος δεν μπορεί να κινητοποιήσει εκατοντάδες ψήφους. Ο σατανάς όταν κάνει δωρεές σε Ρεπουμπλικανούς και Δημοκρατικούς υποψηφίους, για προσκόμιση ψήφων, προσδοκά κάποιο αντίτιμο. Είναι μέρος των ατελειών του πολιτεύματος. Εάν όμως το εκλογικό σώμα αποφασίσει να εκλέγει κεντρώους προέδρους, θα τεθούν μεγαλύτεροι έλεγχοι στα συμφέροντα και θα μειωθεί η ζημιά που προκαλεί η πλουραλιστική δημοκρατία των λόμπι όταν συνδυάζεται με μια ανεξέλεγκτη ελεύθερη αγορά».

Ο Γαλλοαμερικανός καθηγητής Εμάνουελ Τοντ προδίκασε πριν από μερικά χρόνια ότι οι ΗΠΑ θα πάψουν να είναι κυρίαρχες, λόγω του ότι αποκήρυξαν την αρχή της ελευθερίας αντικαθιστώντας τη με μια ολιγαρχία και του ότι αφέθηκαν ατομικά και συλλογικά να έχουν τρομερό οικονομικό εξωτερικό χρέος, συνοδευόμενο από ένα δυσβάσταχτα αρνητικό εμπορικό ισοζύγιο. Ποια είναι η γνώμη σας;

«Εχει δίκιο. Εχει ήδη πραγματοποιηθεί. Δεν έχουμε σήμερα τη δύναμη να επιβάλουμε τη θέλησή μας στην Κίνα, για παράδειγμα. Η αμερικανική κοινωνία δεν αποταμιεύει πλέον, αντιθέτως έχει γίνει υπερβολικά σπάταλη, σε όλα τα επίπεδα. Και με τις μεσανατολικές κουταμάρες του Μπους, αρρωσταίνει. Αμέσως μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, είχαμε το 45% του παγκόσμιου ΑΠΕ. Σταδιακά αυτό μειώνεται, σε σημείο που εάν το κινεζικό καθεστώς δεν κάνει μεγάλα λάθη, σε τριάντα χρόνια η Κίνα θα έχει τετραπλάσιο ή και πενταπλάσιο αριθμό μορφωμένου και καταρτισμένου πληθυσμού από τις ΗΠΑ. Αυτό είναι ένα από τα προβλήματα με τον Μπους. Νομίζει ότι μπορούμε ακόμη να επβαλλόμαστε. Πρέπει να γνωρίζουμε τα όριά μας και να πάψουμε να δρούμε μονομερώς».

Νέες «ατμομηχανές» στην οικονομία

Κάποιοι σχολιαστές υποστηρίζουν ότι η σημερινή κατάσταση μοιάζει με αυτή της Μεγάλης Υφεσης της δεκαετίας του '30, όπου οι δυτικές οικονομίες ανάνηψαν μόνο μετά τον Β' Παγκόμιο Πόλεμο, ο οποίος επέβαλε την επαναδραστηριοποίηση της βιομηχανίας. Και σημειώνουν ότι ελπίζουν να μη βρισκόμαστε σήμερα σε τέτοια τροχιά. Πώς το σχολιάζετε;

«Πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί όταν μιλούμε για το μέλλον. Η τάση πάντως είναι μεγάλο μέρος του αναπτυσσόμενου κόσμου να πλησιάζει σε ευημερία τον αναπτυγμένο δυτικό. Ακόμη και στο εσωτερικό των ΗΠΑ, ο Νότος έχει πλησιάσει σε πλούτο τον Βορρά. Εάν η παγκόσμια πολιτική κατάσταση παραμείνει ως ειρηνική, περιοχές όπως η πρώην Ανατολική Γερμανία θα φτάσει σε ευημερία τη δυτική. Και τα νέα μέλη της ευρωπαϊκής αγοράς έχουν τη δυνατότητα για χρόνια να αναπτύσσονται πολύ ταχύτερα από ό,τι οι κεντρικές χώρες της Ε.Ε., κάτι θετικό για την οικονομία. Οι ΗΠΑ διατηρούν ώς σήμερα την οικονομική υπεροχή που απέκτησαν έναντι του υπόλοιπου κόσμου μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Πάντα πίστευα όμως ότι η ατμομηχανή της παγκόσμιας οικονομίας, που σήμερα είναι οι ΗΠΑ, έχει συγκεκριμένους περιορισμούς στην ανάπτυξή της. Και θεωρώ ότι κάποια στιγμή και άλλες ατμομηχανές θα τεθούν σε παράλληλη, ανταγωνιστική τροχιά με την αμερικανική και σε κάποιο σημείο θα μας προσπεράσουν, κάτι που δεν έχει ακόμη πραγματοποιηθεί. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν θα πραγματοποιηθεί». *

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 04/10/2008