Η τυραννία της ιδεολογίας

Η τυραννία της ιδεολογίας

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΒΙΔΑΛΗ
Πόσα εκατομμύρια άνθρωποι αφανίστηκαν εν ονόματι της σωτηριολογικής ιδεολογίας του κομμουνισμού στον 20ό αιώνα; Στο όνομα των «νόμων» της διαλεκτικής, της Φύσης και της Ιστορίας;Πόσες χιλιάδες «προοδευτικοί» της Δύσης έκλειναν τα μάτια στον ολοκληρωτισμό, στην τρομοκρατία, στην προπαγάνδα, για να προοδεύουν οι ιδέες, ασχέτως αν εξαφανίζονταν αμέτρητες ψυχές; Πώς μπόρεσαν οι λέξεις να έχουν περισσότερη αξία από τους ανθρώπους;Ερωτήματα που απασχολούσαν συχνά τον γράφοντα στο παρελθόν και ήλθαν ξανά στην επιφάνεια με τον πρόσφατο θάνατο του Ρώσου νομπελίστα συγγραφέα Αλεξάντερ Σολτζενίτσιν (1918-2008).Ζώντας δέκα χρόνια στο πετσί του τα σταλινικά στρατόπεδα συγκέντρωσης της Σιβηρίας και συλλέγοντας μαρτυρίες 220 πολιτικών κρατουμένων, έγραψε το '73 το κλασικό βιβλίο του «Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ», κάνοντας ευρέως γνωστό στη Δύση τον κόκκινο ολοκληρωτισμό. Απ' αυτό θα σταθούμε σ' ένα απόσπασμα-κλειδί για μας:«Η ιδεολογία! Αυτή δίνει την απαιτούμενη δικαίωση στο κακούργημα και την απαραίτητη μακρόχρονη σταθερότητα στον κακούργο. Αυτή είναι η κοινωνική θεωρία που κάνει τις πράξεις του να φαίνονται καλές τόσο στα δικά του μάτια όσο και στα μάτια των άλλων, έτσι ώστε να μην ακούει μομφές και κατάρες, αλλά επαίνους και εγκώμια. Για να δικαιολογήσουν τις πράξεις τους, οι ιεροεξεταστές ισχυρίζονταν ότι αποβλέπουν στην εδραίωση του χριστιανισμού, οι αποικιοκράτες ότι επιδιώκουν τη διάδοση του πολιτισμού, οι ναζί ότι περιφρουρούν τη φυλή τους και οι Ιακωβίνοι (οι παλαιότεροι και οι νεότεροι) ότι θέλουν να εξασφαλίσουν την ισότητα, την αδελφοσύνη και την ευτυχία των μελλοντικών γενεών*.»Χάρη στην ιδεολογία φόρτωσαν στον 20ό αιώνα κακουργήματα σε βάρος εκατομμυρίων ανθρώπων. Πώς τολμούμε λοιπόν να επιμένουμε πως δεν υπάρχουν κακούργοι; Ποιος αφάνισε τότε αυτά τα εκατομμύρια; Χωρίς αυτούς τους κακούργους δεν θα υπήρχε το Αρχιπέλαγος...»Αυτοί που γύριζαν το χερούλι της κρεατομηχανής, ακόμα και το 1937, είναι σήμερα ηλικιωμένοι, μεταξύ πενήντα και ογδόντα χρόνων. Ας είμαστε μεγαλόψυχοι. Δεν θα τους τουφεκίσουμε, δεν θα ρίξουμε πάνω τους βροχή από κοριούς, δεν θα τους κρατήσουμε όρθιους και άυπνους για μία εβδομάδα, δεν θα τους χτυπήσουμε με μπότες και λαστιχένια μαστίγια, δεν θα τους σφίξουμε το κρανίο με σιδερένιο στεφάνι, δεν θα τους στριμώξουμε στα κελιά σαν αποσκευές, στοιβαγμένους τον έναν πάνω στον άλλο. Δεν θα κάνουμε τίποτε απ' όσα έκαναν αυτοί. Εχουμε όμως χρέος, απέναντι στη χώρα μας και στα παιδιά μας, να τους βρούμε και να τους δικάσουμε όλους! Να δικάσουμε όχι πια τόσο αυτούς τους ίδιους όσο τα εγκλήματά τους. Να καταφέρουμε να φωνάξει ο καθένας τους, έστω και μία φορά: "Ναι, είμαι δήμιος και δολοφόνος"»Πρέπει να καταδικάσουμε δημόσια την ίδια την ΙΔΕΑ πως ορισμένοι άνθρωποι μπορούν να εξοντώνουν τους άλλους!»Οταν αποσιωπάμε το έγκλημα, όταν το καταχωνιάζουμε βαθιά μέσα στο σώμα για να μη φαίνεται καθόλου, τότε το ΣΠΕΡΝΟΥΜΕ και θα φυτρώσει στο μέλλον χιλιάδες φορές πιο πυκνό. Οταν δεν τιμωρούμε τους εγκληματίες, όταν δεν τους κατακρίνουμε καν, δεν εξασφαλίζουμε μόνο τα ασήμαντα γεράματά τους, αλλά ταυτόχρονα αφαιρούμε κάτω από τα πόδια των επερχόμενων γενεών κάθε βάση δικαιοσύνης. »Αυτός είναι ο λόγος, που οδηγεί στον πολλαπλασιασμό των "αδιάφορων". Οι νέοι εξοικειώνονται με την ιδέα πως η ατιμία δεν τιμωρείται ποτέ σ' αυτόν τον κόσμο, αλλά φέρνει πάντα την ευδαιμονία».Σκέψεις καίριες και ουσιαστικές του Σολτζενίτσιν, με τον επίλογό του να θυμίζει τον καθ' ημάς πολιτικό βίο, όπου κανείς δεν τιμωρείται, παρά τα σκάνδαλα, τις μίζες και τις ρεμούλες.Η Γερμανίδα φιλόσοφος Χάνα Αρεντ στο μνημειώδες έργο της «Πηγές του Ολοκληρωτισμού», στο τρίτο μέρος, «Το ολοκληρωτικό σύστημα», που αναφέρεται στο ναζισμό και τον κομμουνισμό (εκδόσεις «Ευρύαλος»), έχει ένα σημαντικό κεφάλαιο με τίτλο «Ιδεολογία και τρομοκρατία». Ενα χαρακτηριστικό δείγμα:«Οι ιδεολογίες δεν ενδιαφέρονται ποτέ για το θαύμα της ύπαρξης... Ολες περιέχουν ολοκληρωτικά στοιχεία... Εχουν την τάση να μην αναφέρονται σ' αυτό που υπάρχει, αλλά σ' αυτό που εξελίσσεται, που γεννιέται και πεθαίνει... Η προπαγάνδα του ολοκληρωτικού κινήματος χρησιμεύει στην αποκόλληση της σκέψης από την εμπειρία και την πραγματικότητα. Προσπαθεί πάντα να δώσει μια μυστική σημασία σε κάθε χειροπιαστό δημόσιο γεγονός και να προκαλέσει την υποψία ενός μυστικού κινήτρου πίσω από κάθε δημόσια πολιτική πράξη... Η ιδεολογική σκέψη κατατάσσει τα γεγονότα μ' έναν εντελώς λογικό τρόπο, που ξεκινάει από μια υπόθεση που θεωρείται αξίωμα και εξηγεί όλα τ' άλλα».Διαβάζοντας τυχαία ένα εμπαθές «ριζοσπαστικό» κείμενο για τον Σολτζενίτσιν σε εφημερίδα για τον θάνατό του, θα θέλαμε ενδεικτικά ν' αναφέρουμε ορισμένα βιβλία για τον κομμουνιστικό «παράδεισο», απευθυνόμενοι σε κάθε καλόπιστο αναγνώστη. Διότι η προπαγάνδα από τη μαρτυρία απέχει όσο ο ουρανός από τη γη, όπως γράφει η Αρεντ. Βιβλία-συγκλονιστικές μαρτυρίες, όπως:«Μια χούφτα στάχτη» του Ολέγκ Βολκόφ («Ακρίτας»), «Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ» του Σολτζενίτσιν («Πάπυρος»), «Το ημερολόγιο της ευτυχίας» του Ρουμάνου Νικολάε Στάινχαρτ («Μαΐστρος»), «Αγριόκυκνοι - τρεις κόρες της Κίνας» της Γιουνγκ Τσανγκ («Εστία»), «Η κόκκινη αζαλέα» της επίσης Κινέζας Αντσι Μιν, «Το καθημερινό τίποτα» της Κουβανέζας Ζοέ Βαλντέζ («Οπερα»).Στις μέρες μας, χωρίς να υποτιμούμε την ασυδοσία, τις ανισότητες, τα αδηφάγα σαγόνια των πολυεθνικών, των βιομηχανιών και των τραπεζών, που ελέγχουν σε μεγάλο βαθμό πολιτικούς των δυτικών κρατών, θέλουμε να ελπίζουμε στην ενδυνάμωση, στο πλάτεμα της δημοκρατίας με κοινωνικές δομές που να σέβονται τον πολίτη και αντίστοιχα αυτός το κράτος.Τα παρακάτω λόγια του Ισοκράτη (4ος αιώνας π.Χ.) είναι επίκαιρα όσο ποτέ:«Η δημοκρατία αυτοκαταστρέφεται διότι κατεχράσθη το δικαίωμα της ελευθερίας και της ισότητας· διότι έμαθε τους πολίτες να θεωρούν την αυθάδεια δικαίωμα, την παρανομία ελευθερία, την αναίδεια του λόγου ισότητα και την αναρχία ευδαιμονία».* «Ποια ευτυχία είναι δυνατή, αν θεμελιωθεί στη δυστυχία του άλλου;» αναρωτιόταν προφητικά ο Ντοστογιέφσκι στον λόγο του για τον Πούσκιν το 1880.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 18/08/2008