Οι σουρεαλιστές κάνουν έρωτα

Οι σουρεαλιστές κάνουν έρωτα

Του ΧΡΗΣΤΟΥ ΣΙΑΦΚΟΥ

Εργο του Μαν Ρέι, το 1930

Οταν, στην όχι και τόσο μακρινή δεκαετία του '70, οι προοδευτικοί νεολαίοι στην κεντρική Ευρώπη διερευνούσαν θέματα που αφορούσαν τη σεξουαλικότητά τους, στις επονομαζόμενες ομάδες αυτοσυνείδησης, δεν ήξεραν ότι κάποιοι άλλοι είχαν κάνει το ίδιο πολύ παλαιότερα, ενώ παράλληλα ίδρυαν ένα καλλιτεχνικό ρεύμα και έναν τρόπο σκέψης, όντας ενταγμένοι, όπως και οι πρώτοι, στην αριστερά.

Η μόνη διαφορά ήταν ότι οι μεν για να μπουν στη διαδικασία της συζήτησης είχαν το μαχαίρι στον λαιμό από τα φεμινιστικά στερεότυπα, ενώ οι άλλοι το έκαναν αυτοβούλως, ενώ παράλληλα δημοσίευαν τις όχι και τόσο πολιτικά ορθές συζητήσεις τους. Και δεν ήταν άλλοι από τούς πρωτεργάτες των σουρεαλιστών: οι Αντρέ Μπρετόν, Ζακ Πρεβέρ, Λουί Αραγκόν, Μαν Ρέι, Μαξ Ερνστ, Αντονέν Αρτό, Πολ Ελιάρ κ.ά.

Οι δώδεκα συζητήσεις που έγιναν μεταξύ 1928 και 1932 συγκεντρώθηκαν τώρα σ' έναν τόμο που θα βγει στις προθήκες των βιβλιοπωλείων μέσα στον Απρίλιο, με τίτλο «Οι σημαντικότεροι σουρεαλιστές συζητούν για σεξ».

«Χωρίς να αποφεύγονται κάποτε οι πολυσήμαντες ηθικολογίες, οι σουρεαλιστές καταφέρνουν μέσα από έναν υποδειγματικό διάλογο, μέρος ενός ευρύτερου πλαισίου διερευνητικών συζητήσεων χειραφέτησης, να εκφράσουν τη βούληση της περιόδου που τους έφερε στην πρωτοπορία της καλλιτεχνικής δημιουργίας, καθώς και της πολιτικής δραστηριοποίησης» σημειώνει ο μεταφραστής Νίκος Τσάπαρης, επισημαίνοντας ότι: «Η χειραφέτηση που αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα προτάγματα του μοντερνισμού υλοποιείται εδώ χάρη στην ειλικρίνεια και την αμεσότητα με την οποία οι συνομιλητές προσεγγίζουν τη θεματική της σεξουαλικότητας, όχι πια ως ταμπού αλλά ως μια ουσιαστική δραστηριότητα συναισθηματικής, βιολογικής, ηθικής και ψυχολογικής σημασίας, που αφορά ένα μεγάλο μέρος της ζωής όλων μας».

Ο υπό έκδοσιν τόμος βασίζεται σε δώδεκα χειρόγραφα κείμενα σε μορφή διαλόγου που βρίσκονται στο αρχείο του Μπρετόν. Οι πρώτες δέκα συζητήσεις είναι χρονολογημένες, συχνά από τον ίδιο, με τη σημείωση «πρώτη συνάντηση» κ.λπ. Γραμματέας των συναντήσεων ήταν ο Μαξ Μόρις, αν και συμμετείχε μόνο σε ορισμένες από αυτές. Συνολικά συμμετείχαν 40 άτομα σε δώδεκα συζητήσεις. Μόνο ο Μπρετόν ήταν παρών σε όλες. Οι πρώτες δύο συναντήσεις πραγματοποιήθηκαν στο νούμερο 54 της οδού Ντε Σατό, μια σημαντική διεύθυνση στην ιστορία του σουρεαλισμού, αφού εκεί έμεναν τότε οι Μαρσέλ Ντιαμέλ, Ζακ Πρεβέρ και Ιβ Τανγκί.

Πρώτος ο Ναβίλ τόνισε στον Μπρετόν πως η απουσία γυναικών από τις συζητήσεις θα υπονόμευε σοβαρά την αξία τους. Τελικά γυναίκες συμμετείχαν σε τρεις μόνο συζητήσεις, τον Νοέμβριο του 1930: στην όγδοη, ένατη και δέκατη: η Νους (η οποία παντρεύτηκε τον Ελιάρ το 1934), η Ζανέτ Τανγκί, η Μαντάμ Ουνίκ, η Σιμόν Βίον, η Μαντάμ Λένα, η Κάτια Θιριόν και η μυστηριώδης «Υ».

Η πρώτη συζήτηση έγινε στις 27 Ιανουαρίου 1928 και το έναυσμα δόθηκε με τον Μπρετόν να ρωτά: «Κατά πόσο αντιλαμβάνεται ο άντρας τον οργασμό της γυναίκας;», τον Ιβ Τανγκί να απαντά πρώτος λέγοντας «Καθόλου μάλλον» και τον Μπρετόν να σχολιάζει: «Μόνο υποκειμενικά κριτήρια υπάρχουν, τα οποία μπορεί κανείς να εμπιστευθεί στον βαθμό που μπορεί να εμπιστευθεί τη σύντροφό του».

Ε, ακριβώς από αυτό το σημείο και πέρα διαδραματίζεται μια απολαυστική σκυταλοδρομία η οποία δεν αφήνει τίποτα όρθιο. Τα πάντα είναι θεμιτά, τα πάντα αναλύονται, τα πάντα λέγονται. Κι εκεί που κάποιος ντρέπεται υπάρχει ο άλλος που θα τον απελευθερώσει. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη διάρκεια της έβδομης συζήτησης και ενώ όλοι οι συμμετέχοντες είχαν αποφασίσει πως η κτηνοβασία τούς ήταν απεχθής, ο Ζαν Μπαλντεσπένσερ αντέδρασε εξομολογούμενος πως η πρώτη του ερωμένη ήταν μια... γαϊδούρα, οπότε το θέμα ξανάνοιξε, με τον Πρεβέρ να τον ρωτάει σοβαρότατος: «Πόσω χρονών ήταν;»

Στις δώδεκα συζητήσεις θα βρούμε τόσο τις ιδεολογικές αντιπαραθέσεις όσο και τις τάσεις για στατιστική, όταν ας πούμε καλούνται οι συμμετέχοντες να αναφέρουν πόσες φορές μπόρεσαν να κάνουν έρωτα συνεχώς και σε ποια ηλικία, ποια είναι η στάση που τους αρέσει, τι τους ερεθίζει σε μια γυναίκα. Πρωταθλητής στην πρώτη περίπτωση αναδείχθηκε, εφ' όσον βέβαια έλεγε αλήθεια, ο Μαρσέλ Ντιαμέλ με οχτώ φορές, ενώ ο Ελιάρ απάντησε: «Απεχθάνομαι τα σπορ».

Υπάρχουν ερωτήσεις που μοιάζουν άσκοπες, όμως παίζουν κι αυτές τον ρόλο τους. Οπως π.χ. αν είναι ευχάριστο να κάνει κανείς έρωτα με μια γυναίκα που δεν μιλάει γαλλικά.

* Ο Πρεβέρ αποφαίνεται: «Είναι πολύ ευχάριστο. Δεν χρειάζεται να μιλάς για να κάνεις έρωτα».

* Ο Μπρετόν διαφωνεί: «Αβάστακτο. Απεχθάνομαι τις ξένες γλώσσες».

* Ο Πιέρ Ινίκ απαντα μ' ένα κοφτό: «Δεν μου αρέσει να μου μιλάνε όταν κάνω έρωτα».

Αντιδρώντας σε κάθε είδους δεσμεύσεις, οι σουρεαλιστές εντάσσουν σ' αυτές και τα παιδιά.

* «Δεν θα ήθελα να κάνω παιδιά σε καμία περίπτωση, λόγω του ότι είναι απείρως ενοχλητικά» παραδέχεται ο Πιέρ Ινίκ. «Η ύπαρξη ενός παιδιού αφορά κάτι που δεν μπορώ να αναλογιστώ χωρίς τρόμο και, αν μου δινόταν η επιλογή να γεννηθώ ή να μη γεννηθώ, θα είχα επιλέξει το δεύτερο. Δεν θα ήθελα να δω κανέναν να ζει ως συνέπεια των δικών μου πράξεων».

* Και ο Μαξ Μορίς: «Δεν θα ήθελα να βρεθώ στην ίδια κατάσταση με τον πατέρα μου».

* Οσο για τον Μπρετόν: «Είμαι απόλυτα αντίθετος. Αν όμως μου συνέβαινε παρ' όλα αυτά, θα έκανα ό,τι μπορούσα ώστε να μη συναντήσω το παιδί. Η Κοινωνική Πρόνοια έχει τις χρησιμότητές της».

Αντιθέτως δέχονται τη δέσμευση με μια γυναίκα, αρνούνται όμως την κτητικότητα και περιέργως δηλώνουν στις περισσότερες περιπτώσεις μονογαμικοί.

* Πρεβέρ: «Είμαι απόλυτα και ολοκληρωτικά μονογαμικός, με κεφαλαίο το αρχικό Μ».

* Μπρετόν: «Έχω πλήρη ανοσία στη ζήλια. Η ζήλια κάποιας γυναίκας μ' ενοχλεί, αλλά ως εκεί. Οσον αφορά την ιδέα της κτητικότητας στον έρωτα, είναι εξίσου απεχθής, κάθε άλλη ιδέα κτήσης».

* Μπενζαμέν Περέ: «Πραγματικά, δεν καταλαβαίνω την ιδέα της κτητικότητας».

* Μαξ Ερνστ: «Δεδομένου πως είμαι απόλυτα θετικός στη μονογαμία, πιστεύω πως είναι εντελώς πιθανό να ζήσω με μια γυναίκα χωρίς να μειωθεί στο ελάχιστο η αγάπη μας».

Στη δέκατη συζήτηση συμμετέχουν και γυναίκες. Κι εδώ ο καθένας καλείται να αποκαλύψει σε ποια ηλικία είχε πρώτη φορά οργασμό και πότε έκανε πρώτη φορά έρωτα. Ιδού: Πιέρ Ινίκ: «Δεκατριών, δεκαέξι». Πολ Ελιάρ: «Δεκατριών, δεκατεσσάρων και μισό». Σιμόν Βίον: «Δεκαέξι». Αντρέ Μπρετόν: «Δεκατριών, δεκαοχτώ». Βίκορ Μάγιερ: «Εννέα, δώδεκα». Μαντάμ Λένα: «Οκτώ, έντεκα». Αλμπέρ Βαλεντίν: «Εντεκα, δεκαέξι».

Θέματα όπως ο αυνανισμός, οι διαφορετικές μορφές έρωτα, η ομοφυλοφιλία, ο οργασμός αναλύονται ευφάνταστα.

Οι πρώτες επτά συναντήσεις πραγματοποιήθηκαν όλες σε διάστημα τριών μηνών του 1928. Οι επόμενες τρεις, δυο χρόνια αργότερα, τον Νοέμβριο του 1930.

Τα κείμενα των δυο πρώτων συναντήσεων εκδόθηκαν στο «La revolution surrealiste», στις 15 Μαρτίου του 1926, καταλήγοντας με τη φράση «Συνεχίζονται» -μια υπόσχεση που τελικά δεν τηρήθηκε μέχρι την πρώτη κυκλοφορία του βιβλίου...

περιοδικο 7 της Κυριακατικης Ε - 30/03/2008