Αστρολογία και βυζαντινά νομικά κείμενα

Tα βυζαντινά νομικά κείμενα απαγόρευαν την άσκηση της "μαθηματικής τέχνης" (ars mathematica), δηλαδή της Αστρολογίας. Ως μορφή μαντείας με επικίνδυνες επιπτώσεις, η Αστρολογία είχε ήδη θεωρηθεί κατακριτέα και είχε απαγορευτεί με νόμο των αυτοκρατόρων Διοκλητιανού και Μαξιμιανού το 294. Με μεγαλύτερη αυστηρότητα επρόκειτο να φερθούν προς τους αστρολόγους οι αυτοκράτορες Ονώριος και Θεοδόσιος ο Β', οι οποίοι κατά τις αρχές του 5ου αιώνα, θέσπισαν την καταδίκη τους σε ισόβια εξορία και την καταστροφή των βιβλίων τους. Δεν επρόκειτο για μια στιγμιαία ρύθμιση. Η απέχθεια των βυζαντινών νομοθετών προς την λαοφιλή Αστρολογία έμελλε να δείξει εξαιρετική ανθεκτικότητα στο χρόνο. 'Ετσι, έξι αιώνες μετά τη διάταξη του Διοκλητιανού και του Μαξιμιανού, τα "Βασιλικά" θα υιοθετούσαν κι αυτά την απαγόρευση της "μαθηματικής" με τα ίδια ακριβώς λόγια.
Παρόλο που ακόμη και σε εκκλησιαστικούς κύκλους ακούστηκαν κατά καιρούς κάποιες φωνές υπεράσπισης της Αστρολογίας, η νομοθεσία δεν θέλησε να διακρίνει την Αστρολογία από την μαγεία. Ωστόσο, οι διώξεις σε βάρος αστρολόγων σχετίζονταν άμεσα και με τις διαθέσεις του κάθε ηγεμόνα. 'Οπως υπογραμμίζει σε σχετική μελέτη του ο Σπύρος Τρωιανός, στην "Αλεξιάδα", το αφήγημα της 'Αννας Κομνηνής για τη ζωή του πατέρα της Αλέξιου, περιλαμβάνεται μια ενδιαφέρουσα πληροφορία : Ο Αλέξιος Κομηνός αντιπαθούσε ιδιαίτερα τους αστρολόγους, όχι από απέχθεια προς τη μαγεία, αλλά επειδή φοβόταν ότι με τα διδάγματά τους οι αστρολόγοι ήταν ικανοί να κάνουν τους ανθρώπους να εγκαταλείψουν τις ελπίδες τους προς το θεό και να αποροφηθούν από τη μελέτη των άστρων, εξαρτώντας από αυτά το μέλλον τους.

(βλ.Σπύρος Ν.Τρωιανός, "Η μαγεία στα βυζαντινά νομικά κείμενα", Η καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο, Αθήνα 1989, και "Οι μάγοι στη βυζαντινή κοινωνία", οι περιθωριακοί στο Βυζάντιο, Αθήνα 1993)

[δημοσίευμα της εφημερίδας Ελευθεροτυπία 12/2/1995]