«Η γνώση μας κάνει υπερήφανους, η σοφία ταπεινούς» Κλεόβουλος (Ο Ρόδιος) ….

Γράφει ο  Άγγελος Ζαγοριανός

-

Κάποτε στον τόπο που ζούμε υπήρχαν οι σοφοί. Ήταν άνθρωποι με γνώσεις, ευρύτητα πνεύματος, οξυδέρκεια, ευστροφία, άνθρωποι που μπορούσαν να κρίνουν, να διακρίνουν, να συσχετίσουν, να συνθέσουν και να αναλύσουν. Εκείνο που τους χαρακτήριζε, ήταν το ότι γνώριζαν τον εαυτό τους και αντιλαμβανόταν άμεσα τη λειτουργία του ανθρώπου σε σχέση με την κοινωνία και το περιβάλλον.

Τη σοφία τη διαδέχτηκε η γνώση. Οι δάσκαλοι αντικατέστησαν τους σοφούς και η γνώση έγινε το ζητούμενο του ανθρώπου και της κοινωνίας. Η διαδικασία απόκτησης γνώσεων ονομάστηκε μάθηση και αποτελούσε χαρακτηριστικό της πολιτείας* (με την έννοια της συντεταγμένης ομάδας ανθρώπων).

Ο Πλάτωνας την διαδικασία απόκτησης γνώσεων, δεξιοτήτων και απόψεων την χώριζε στην παιδεία και την παίδευσιν (σημερινή εκπαίδευση). Παιδεία προσέδιδαν η γλώσσα, τα μαθηματικά, η μουσική και η γυμναστική. Με τη γλώσσα σκεφτόμαστε και αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο, όσο πλουσιότερη και ακριβέστερη είναι η γλώσσα που μιλάμε, τόσο πλουσιότερα και ακριβέστερα σκεφτόμαστε (καθένας σκέφτεται στη μητρική του γλώσσα).

Με τα μαθηματικά αντιλαμβανόμαστε τις σχέσεις των πραγμάτων, κάνουμε συγκρίσεις, κατανοώντας διαδικασίες και αποτελέσματα.

Με τη μουσική καλλιεργούμε και γνωρίζουμε την ψυχή μας, εξωραΐζοντας τη ζωή μας.

Με τη γυμναστική γνωρίζουμε και φροντίζουμε το σώμα μας, το ναό του πνεύματός μας.

Δηλαδή παιδεία μπορούμε να πούμε, ότι είναι ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο, το εαυτό μας και τη λειτουργία του μέσα στο περιβάλλον.

Όλα τα υπόλοιπα αποτελούν συστατικά της εκπαίδευσης, δηλ. ιστορία, φυσική, γεωγραφία, κοινωνιολογία, κ.λ.π.

Τη γνώση τη διαδέχτηκε η ειδίκευση. Η προτεραιότητα μεταφέρθηκε από το όλον στο μέρος, από το γενικό στο ειδικό. Η παιδεία υποχώρησε χάριν της εκπαίδευσης και το δάσος άρχισε να χάνεται πίσω από το δέντρο. Οι δάσκαλοι αντικαταστάθηκαν από τους καθηγητές, τους προφέσορες και τους ειδικούς.

Την ειδίκευση άρχισε να τη συντροφεύει η πληροφορία. Οι τράπεζες πληροφοριών τεράστιες και ανεξερεύνητες, οι πηγές πληροφόρησης ποικίλες και ετερόκλητες. Το σωστό και το λάθος, το καλό και το κακό, το άρτιο και το πλημμελές, πλέον μέσα στο διαδίκτυο υπάρχουν επί ίσοις όροις και λειτουργούν αναλόγως.

Η ειδίκευση έγινε εξειδίκευση, η γνώση κατάρτιση και ο κόσμος άρχισε να βομβαρδίζεται με τέτοιο όγκο πληροφοριών που, λόγω μεγέθους, ήταν αδύνατο να τις επεξεργαστεί.

Η μάθηση έγινε δυσχερής καθώς το σχολείο από όργανο διάπλασης των νέων με σκοπό τη συνθετική και δημιουργική ανάπτυξη των μαθητών, έγινε μέσο επιβολής της κυρίαρχης ιδεολογίας, που θα μπορούσαμε να τη χαρακτηρίσουμε ιδεολογία της υπακοής.

Στο σχολείο οι μαθητές αλλά και οι καθηγητές αναλύουν τα λογοτεχνικά κείμενα όχι με το μυαλό τους, τη γνώση και την κρίση τους, αλλά σύμφωνα με δεδομένες απαντήσεις που βασίζονται στα βοηθήματα της παραπαιδείας.

Ο Σοφοκλής, ο Ευριπίδης, ο Θουκυδίδης και οι άλλοι αρχαίοι κλασικοί καταντούν απλές αφορμές για ανάλυση του συντακτικού ή για χρονικές αντικαταστάσεις, καθώς τη μέση παιδεία φαίνεται να μην την απασχολεί το ελληνικό πνεύμα και η ελληνική παιδεία.

Για το μάθημα της ιστορίας παραθέτουμε τη θέση του έγκριτου δάσκαλου Κ. Γεωργουσόπουλου (Νοέμ. 2003), «η εξεταστέα ύλη της ιστορίας είναι μνημείο ιστορικής λοβοτομής…».

Η γεωμετρία η οποία βάζει τάξη στο λαβύρινθο των σχημάτων και του χώρου, πλεονέκτημα και προτέρημα της ελλ. παιδείας, υποβαθμισμένη, διδάσκεται με παραστάσεις αλγεβρικού τύπου. Εννιά στους δέκα απόφοιτους λυκείου δεν κατανοούν τη χρυσή τομή.

Διαβάζουμε στο περιοδικό «πολίτης» τον Ιούνιο του 2003, «…ορθογραφία χαώδης, γνώσεις μηδενικές, διατύπωση ασυνάρτητη, ανικανότητα συλλογισμού», το κείμενο αφορούσε απόφοιτους λυκείου.

Σήμερα οι νέοι σκορπούν την εφηβεία τους στο τρίγωνο σχολείο-φροντιστήριο- ιδιαίτερο, ροκανίζουν το χρόνο τους ανάμεσα σε τέστ, διαγωνίσματα και εξετάσεις, και ενώ πληρώνουν πολλά λεφτά, η μάθησή τους είναι αμφίβολης ποιότητας.

Οι συνεχείς και επαναλαμβανόμενες εξετάσεις, χωρίς δυνατότητα συνεργασίας, μέσα σε συνθήκες διδακτικού ολοκληρωτισμού, καλλιεργούν την απουσία κριτικής σκέψης και υποβαθμίζουν την δημιουργική ικανότητα των μαθητών.

Η απομνημόνευση, που είναι προϋπόθεση της διανόησης και βάση της γνώσης, αντικαταστάθηκε από την αποστήθιση, η οποία δεν έχει μονιμότητα, γιατί δεν προϋποθέτει αφομοιωμένη γνώση.

Ο ανταγωνισμός, η αποδοτικότητα και η παραγωγικότητα από χαρακτηριστικά της αγοράς, τείνουν να γίνουν πρωτεύοντα γνωρίσματα της εκπαίδευσης.

Οι δάσκαλοι μετατρέπονται σε μηχανές μετάδοσης τετριμμένων γνώσεων. Πολλές φορές το ρόλο του δασκάλου τον παίζουν Μ.Μ.Ε. (κύρια τηλεόραση και διαδίκτυο).

Φτάνοντας στον πυρήνα του προβλήματος, συναντάμε την αδυναμία των μαθητών να χρησιμοποιήσουν τη σχολική γνώση, για να κατανοήσουν, να κρίνουν, να ερμηνεύσουν και να συνδέσουν αυτά που γίνονται γύρω τους και μέσα τους. Η προϊούσα εργαλειοποίηση της εκπαίδευσης ευνοεί την απομάκρυνση των νέων από την δημιουργική σκέψη, τον προβληματισμό, τη σύγκριση και την ερμηνεία, τους εγκλωβίζει στο αποσμασματικό και στο ανεπαρκές.

Όλα τα παραπάνω δημιουργούν ένα εκπαιδευτικό κατεστημένο, όπου ποτέ δεν διδάσκεται η διαδικασία της μάθησης, το πώς κάποιος μπορεί να μαθαίνει και να αποκτά γνώσεις. Το σχολείο είναι ο καθρέφτης της κοινωνίας και αν η αμάθεια είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα της εκπαίδευσης, τελικά η κοινωνία μας θα  «εξελίσσεται» σε εποχή αμάθειας, παρ’ όλη τη δυνατότητα πρόσβασης στη γνώση και πληροφόρησης που υπάρχει.

Τα μέτρα που προτείνονται από τον εκάστοτε υπουργό δεν μπορούν να λύσουν το πρόβλημα, γιατί απλούστατα είναι μέρος του προβλήματος…

Φαίνεται ότι η αλυσίδα της μάθησης έχει σπάσει, αν θέλουμε να βρούμε την άκρη, καλό είναι να αρχίσουμε από την αρχή. Η παιδεία και η γνώση να είναι απαραίτητα συστατικά της ειδίκευσης και της πληροφορίας…

xronos gr