Λέσεκ Κολακόφσκι -Ο Αστρολογος στη Κολαση

•   ΤΕΤΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ tetpapa@otenet.gr

  «...διότι διέδωσε ψευδείς ειδήσεις»

  Ο χρόνος πιέζει ασφυκτικά.
   
  Ο Λέσεκ Κολακόφσκι Το ίδιο πιεστικές και οι εξελίξεις. Από αυτή την άποψη, λοιπόν, διόλου τυχαία η επιλογή του σημερινού θέματος. Δεν είναι, πάντως, από αυτά που στη δημοσιογραφική γλώσσα λέγονται «κονσέρβα». Ομως θα μπορούσε να δημοσιευτεί, θα διαπιστώσετε παρακάτω τους λόγους, τον ερχόμενο μήνα, εκεί κοντά στα Χριστούγεννα. Ομως ο χρόνος πιέζει. Εχουμε και λέμε.
  Ο Λέσεκ Κολακόφσκι (1927-2009), ο Πολωνός φιλόσοφος του αντι-ολοκληρωτισμού και ιστορικός των ιδεών, στο τέλος της δεκαετίας του '50, είχε αφηγηθεί με χιούμορ και βάθος μια δική του διόλου χριστουγεννιάτικη ιστορία για τα Χριστούγεννα. Την παραθέτω σε συντομευμένη μορφή.
  Η ιστορία εκτυλίσσεται στην Ιουδαία στα χρόνια του βασιλιά Ηρώδη. Μιαν 25η Δεκεμβρίου, ο αστρολόγος του τον επισκέπτεται τρεχάτος και του ανακοινώνει ότι τα άστρα δείχνουν πως στη Βηθλεέμ γεννήθηκε ένα αγόρι που το πεπρωμένο του είναι να γίνει βασιλιάς των Ιουδαίων και, ως εκ τούτου, θα απειλήσει την εξουσία του.
  Ο Ηρώδης αναστατώνεται. Και καλεί αμέσως τους τέσσερις πιο σπουδαίους συμβούλους του που καθένας τους εκπροσωπεί ένα διαφορετικό φιλοσοφικό ρεύμα.
  Τους λέει ότι, επειδή δεν μπορεί να εντοπίσει ποιο είναι το βρέφος που θα απειλήσει την εξουσία του, σκέφτεται να διατάξει να σφαγούν όλα τα νεογέννητα αγόρια στην πόλη της Βηθλεέμ. Θέλει, όμως, προηγουμένως να ακούσει τη γνώμη και των τεσσάρων συμβούλων του.
  Ο πρώτος είναι Στωικός. Τονίζει στον βασιλιά Ηρώδη ότι το πεπρωμένο δεν μπορεί να αλλάξει ό,τι και αν κάνουμε. Τον συμβουλεύει, λοιπόν, να μην προχωρήσει στη σφαγή. Καλύτερα, ας αφήσει τα νεογέννητα στην ησυχία τους. Και ας αποφασίσουν οι θείες δυνάμεις τι μέλλει γενέσθαι.
  Ο δεύτερος είναι Επικούρειος. Διαφωνεί ότι το πεπρωμένο φυγείν αδύνατον. Υποστηρίζει ότι η σφαγή των νεογέννητων θα μπορούσε να φέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Προσθέτει όμως ότι είναι ανήθικο να εξοντώνεις τον αντίπαλό σου, όταν εκείνος δεν είναι σε θέση να υπερασπιστεί τον εαυτό του.
  Ο τρίτος είναι θρησκευόμενος Ηθικολόγος. Αρνείται και εκείνος ότι το μέλλον είναι προκαθορισμένο. Δέχεται ότι εάν ο βασιλιάς Ηρώδης διαπράξει αυτό το έγκλημα θα διασφαλίσει την εξουσία του. Υποστηρίζει όμως ότι η σφαγή των νεογέννητων είναι ένα έγκλημα που δεν... αποδίδει μακροπρόθεσμα. Διότι η θεία δίκη θα τον τιμωρήσει μετά θάνατον πάρα πολύ αυστηρά.
  Οι τρεις πρώτοι συμβούλευσαν τον Ηρώδη, αν και για διαφορετικούς λόγους ο καθένας, να μην προχωρήσει στο έγκλημα. Ακολούθησε ο τέταρτος και τελευταίος.
  Ο τέταρτος είναι πολιτικός. Αυτός έχει εντελώς άλλη προσέγγιση στο θέμα. Τα νεογέννητα είναι δυνάμει εχθρός του βασιλιά, δεν έχει σημασία ότι είναι ανυπεράσπιστα, πρέπει να εξοντωθούν. Στον αγώνα για την εξουσία και τη διατήρησή της όλα επιτρέπονται.
  Ο Ηρώδης λύει το συμβούλιο και δίνει αμέσως εντολές να αρχίσει η σφαγή. Τη συνέχεια την ξέρουμε. Τα νεογέννητα της Βηθλεέμ περνούν από λεπίδι. Πλην όμως ο Ιησούς, το βρέφος-στόχος, διαφεύγει με γαϊδουράκι στην Αίγυπτο.
  Ο επίλογος της ιστορίας, σύμφωνα με τον Πολωνό φιλόσοφο Λέσεκ Κολακόφσκι, γράφτηκε ύστερα από κάποιες δεκαετίες. Στην Κόλαση.
  Ολη η παρέα ανεξαιρέτως έχει πάει στην Κόλαση. Εκεί, ο βασιλιάς Ηρώδης θα συναντήσει τους τέσσερις συμβούλους και, επίσης, τον αστρολόγο του.
  Ολοι τους, σύμφωνα με τα έθιμα της Κόλασης, έχουν μπροστά μια ταμπέλα στην οποία αναγράφεται το έγκλημα που διέπραξαν.
  Ο Ηρώδης και ο πολιτικός, όπως αντιλαμβάνεστε, καταδικάστηκαν για το ίδιο έγκλημα: παιδοκτονία.
  Ο Στωικός καταδικάστηκε διότι εκθείασε το αιρετικό δόγμα της μοιρολατρίας.
  Ο Επικούρειος καταδικάστηκε διότι αψήφησε το θέμα της εξουσίας και έτσι συνέβαλε στην αναρχία.
  Ο θρησκευόμενος Ηθικολόγος, λέει ο Λέσεκ Κολακόφσκι, πήγε και αυτός στην Κόλαση διότι με όσα υποστήριξε «μετέτρεψε τον Θεό σε χυδαίο λογιστή που κάνει υπολογισμούς ανάρμοστους με τη θεϊκή φιλευσπλαχνία».
  Εντάξει ο Ηρώδης και οι τέσσερις σύμβουλοι. Αλλά ο αστρολόγος γιατί να πάει στην Κόλαση; Ποιο ήταν το δικό του έγκλημα; Αυτός απλώς μετέφερε στον Ηρώδη όσα έδειξαν τα άστρα. Στην ταμπέλα του αστρολόγου ήταν γραμμένα τα εξής ενδιαφέροντα: «Καταδικάστηκε διότι διέδωσε ψευδείς πληροφορίες και διότι παρέλειψε να πει στον Ηρώδη κάτι πολύ σημαντικό, ότι δηλαδή το βασίλειο του νεογέννητου της Βηθλεέμ δεν ήταν σε τούτο τον κόσμο. Ολα αυτά είχαν τελικά ολέθριες συνέπειες».
  Αν μεταφέραμε τα πρόσωπα της ιστορίας του Λέσεκ Κολακόφσκι στη σημερινή εποχή; Νομίζω ότι εύκολα μπορεί κανείς να αναλογιστεί ποιος θα είχε τη θέση του αστρολόγου.
  ΥΓ. Μετά το ψυχόδραμα, τις παλινωδίες και την οπερέτα, τέλος καλό. Η χώρα γκρεμιζόταν από τον 80ό όροφο και την τελευταία στιγμή, ευτυχώς, βρέθηκε σε δίχτυ ασφαλείας: κυβέρνηση υπό τον Λουκά Παπαδήμο.