Εκπληξη: τα χρωμοσώματα Χ και Υ επικοινωνούν

Ερευνα αποκαλύπτει τη βαθύτερη επικοινωνία μεταξύ των δύο φύλων

Από τον ΣΠΥΡΟ ΜΑΝΟΥΣΕΛΗ

Οσοι θεωρούν ανέφικτη την επικοινωνία μεταξύ των ανδρών και γυναικών θα πρέπει μάλλον να αναθεωρήσουν τις απόψεις τους. Τουλάχιστον σε γενετικό επίπεδο, τα δύο φύλα επικοινωνούν θαυμάσια και δημιουργικά! Το εκπληκτικό αυτό γεγονός αποκάλυψαν οι έρευνες των Mark Jobling και Zoe Rosser, γενετιστών στο Πανεπιστήμιο του Λέισεστερ, στη Μ. Βρετανία.

Πράγματι, έπειτα από ενδελεχείς παρατηρήσεις οι Βρετανοί ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα σεξουαλικά χρωμοσώματα πραγματοποιούν συχνά γενετικούς ανασυνδυασμούς, στη διάρκεια των οποίων ανταλλάσσουν αμοιβαία ολόκληρα τμήματα του χρωμοσωμικού DNA που περιέχουν. Η απρόσμενη ανακάλυψη εξέπληξε τους ερευνητές, γιατί μέχρι σήμερα η πλειονότητα των ειδικών θεωρούσε ότι το ανδρικό χρωμόσωμα Υ δεν υπόκειται στις συνήθεις ανταλλαγές τμημάτων του γενετικού υλικού που κατά κανόνα συμβαίνουν μεταξύ των υπόλοιπων χρωμοσωμάτων, αλλά βρίσκεται σε «αυτιστική» απομόνωση.

Οπως γνωρίζουμε, στα θηλαστικά το DNA που βρίσκεται στον πυρήνα των κυττάρων φυλάσσεται μέσα σε ζεύγη χρωμοσωμάτων, τα οποία ποικίλλουν ανάλογα με το είδος (π.χ. ο άνθρωπος έχει 23 ζεύγη, δηλαδή 46 χρωμοσώματα συνολικά). Από τα 23 ζεύγη, μόνο ένα, το εικοστό ζεύγος, καθορίζει το φύλο. Αν το ένα από τα χρωμοσώματα είναι το Υ, το άλλο θα είναι σίγουρα το Χ και το φύλο του ανθρώπου θα είναι αρσενικό, ενώ οι γυναίκες έχουν ένα ζεύγος ΧΧ .

Πριν από μερικά εκατομμύρια χρόνια όμως, τα πράγματα ήταν εντελώς διαφορετικά: προτού διαφοροποιηθούν τα δύο φύλα, τα χρωμοσώματα αυτά ήταν ταυτόσημα. «Σήμερα τα χρωμοσώματα Χ και Υ αποτελούν ένα κάπως αταίριαστο ζευγάρι, ωστόσο κάποτε, πριν εξελιχθούν τα θηλαστικά, ήταν απολύτως όμοια», εξηγεί ο Mark Jobling, που συνυπογράφει την έρευνα. Τα σημερινά χρωμοσώματα Υ δεν μοιάζουν με τα υπόλοιπα χρωμοσώματα, όχι μόνο λόγω του περίεργου σχήματός τους αλλά και επειδή περιέχουν λιγότερο DNA από τα άλλα. Εξαιτίας αυτής της ιδιομορφίας τους οι επιστήμονες υπέθεταν ότι έχουν την τάση να συσσωρεύουν προοδευτικά μεταλλάξεις και να χάνουν γενετικό υλικό, γεγονός που έκανε αρκετούς ειδικούς να προβλέπουν τη μελλοντική πλήρη εξάλειψή τους.

Τα αποτελέσματα αυτών των ερευνών, που δημοσιεύτηκαν στο τελευταίο τεύχος του επιστημονικού περιοδικού «American Journal of Human Genetics», είναι μάλλον αισιόδοξα όσον αφορά το εξελικτικό μέλλον του Υ. Απ' ό,τι φαίνεται, το ανδρικό χρωμόσωμα όχι μόνο μπορεί να «ανανεώνεται» ανακατεύοντας τμήματα του DNA που περιέχει, ώστε να αποφεύγει τις συνήθως καταστροφικές συνέπειες των λαθών που συσσωρεύει κατά τη μεταγραφή του, αλλά μπορεί και να το ανταλλάσσει, μέσω του συνήθους χρωμοσωμικού ανασυνδυασμού που οι γενετιστές αποκαλούν χρωμοσωμικό crossover (μηχανισμός μέσω του οποίου τα χρωμοσώματα διαπλέκουν χιαστί τις έλικες του DNA και ανταλλάσσουν γονίδια). Αυτό σημαίνει ότι το ανδρικό χρωμόσωμα μπορεί να μεταφέρει άμεσα γενετικές μεταλλάξεις στο θηλυκό, κάτι που οι ειδικοί δεν γνώριζαν ότι μπορεί να συμβαίνει. *