Ολο και συχνότερα οι νέες επιδημίες, που πλήττουν τα ζώα, μεταδίδονται ταχύτατα και στους ανθρώπους
Μια μικρή ανωμαλία σε ορισμένες πρωτεΐνες προκαλεί τη νόσο των «τρελών αγελάδων» αλλά και τη σπογγοειδή εγκεφαλοπάθεια στους ανθρώπους. Φαινομενικά ασήμαντες μεταλλάξεις σε ιούς προκαλούν νέες μεταδοτικές ασθένειες, όπως η νόσος των πουλερικών και πρόσφατα η γρίπη των χοίρων. Μάλιστα, ο υψηλός ρυθμός μετάλλαξης αυτών των ιών οδηγεί σχεδόν αναπόφευκτα στη δημιουργία κάποιων παραλλαγών, δηλαδή νέων στελεχών του ιού, που πλήττουν τον άνθρωπο. Αυτό ακριβώς συνέβη πριν από ένα μήνα στο Μεξικό. Υπάρχει άραγε κάποια ικανοποιητική εξήγηση για την αιφνίδια εμφάνιση και τη δραματική εξάπλωση στις μέρες μας τέτοιων μεταδοτικών και συχνά ανίατων ασθενειών σε ζωικούς και ανθρώπινους πληθυσμούς; Ή μήπως έχουν δίκιο όσοι υποψιάζονται ότι αυτές οι θανατηφόρες ασθένειες δημιουργούνται σκοπίμως σε σκοτεινά στρατιωτικά ή φαρμακευτικά εργαστήρια;
Μια νέα απειλή πλανιέται πάνω στην ταλαίπωρη ανθρωπότητα των αρχών του 21ου αιώνα. Σαν να μη μας έφταναν η τρέχουσα οικονομική κρίση, η γενικευμένη υποβάθμιση του περιβάλλοντος, η επικείμενη σοβαρή λειψυδρία, η εξάπλωση του AIDS, η νόσος των πουλερικών και των τρελών αγελάδων, πρέπει τώρα να συνυπολογίσουμε και το ενδεχόμενο μιας νέας πανδημίας, που οφείλεται σε μια μετάλλαξη του ιού της γρίπης των χοίρων.
Μόνο στο Μεξικό, όπου εμφανίστηκαν τα πρώτα κρούσματα, υπήρχαν στις αρχές της εβδομάδας πάνω από 152 νεκροί και τουλάχιστον 1.650 διαπιστωμένες περιπτώσεις μόλυνσης. Ενώ στις ΗΠΑ διέγνωσαν ήδη πάνω από 40 κρούσματα και στην Ισπανία μία διαπιστωμένη περίπτωση ενός 23χρονου Ισπανού που είχε μόλις επιστρέψει από το Μεξικό.
Σύμφωνα με τα γνωστά, μέχρι σήμερα, στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, πρόκειται μάλλον για μία τοπική αλλά ταχύτατα εξαπλωνόμενη επιδημία, που ωστόσο πολύ σύντομα ενδέχεται να πάρει διαστάσεις πανδημίας. Και όταν οι ειδικοί μιλούν για «πανδημία», δεν υπονοούν κατ' ανάγκην ότι θα υπάρξουν εκατομμύρια θύματα, αλλά ότι τα κρούσματα δεν θα παραμείνουν τοπικά εντοπισμένα, αλλά θα «ταξιδέψουν ελεύθερα» σε κάθε γωνιά της Γης.
Από το γεγονός ότι τα πρώτα κρούσματα διαπιστώθηκαν ή γνωστοποιήθηκαν ήδη από τον προηγούμενο Μάρτιο και κυρίως από τις αρχές Απριλίου, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι ο χρόνος επώασης της γρίπης των χοίρων είναι περίπου επτά ημέρες, προκύπτει το ανησυχητικό συμπέρασμα ότι το κλείσιμο των συνόρων και ο αποκλεισμός του Μεξικού ή και των ΗΠΑ θα ήταν πια ανώφελος, αφού η διάδοση της νόσου έχει ήδη επέλθει.
Γεγονός που δυστυχώς επιβεβαιώνεται καθημερινά από τα ήδη διαπιστωμένα και διάσπαρτα γεωγραφικά κρούσματα της γρίπης. Βέβαια, αυτό που απομένει να διαπιστωθεί τις επόμενες ημέρες είναι η ακριβής μολυσματικότητα και η σοβαρότητα των συμπτωμάτων αυτού του νέου μεταλλαγμένου στελέχους του ιού της γρίπης των χοίρων. Πάντως, στις ΗΠΑ έχουν ήδη ολοκληρώσει τη γενετική ταυτοποίηση του ιού, δηλαδή γνωρίζουν επακριβώς την αλληλουχία των γονιδίων του ιού, συνεπώς τους επόμενους 3-4 μήνες θα είναι σε θέση να κατασκευάσουν ένα εμβόλιο, αν βέβαια είναι απαραίτητο κάτι τέτοιο.
Μικροοργανισμοί χωρίς σύνορα
Γιατί όμως οι ειδικοί θεωρούν ότι αυτός ο νέος ιός της γρίπης ενδέχεται να προκαλέσει στους ανθρώπινους πληθυσμούς μία πανδημία, την τέταρτη μετά την ισπανική του 1918, την ασιατική του 1957 και του Χονγκ Κονγκ του 1968;
Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα θα πρέπει να αναζητηθεί στα ειδικά χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου ιού. Η γρίπη των χοίρων είναι μια οξεία αναπνευστική νόσος που μεταδίδεται κυρίως μεταξύ πληθυσμών χοίρων.
Κατά κανόνα, η ασθένεια δεν μεταδίδεται από τους χοίρους στον άνθρωπο (ή αντίστροφα), σε ορισμένες περιπτώσεις ωστόσο παρατηρείται το άκρως ανησυχητικό φαινόμενο ένα γενετικά παραλλαγμένο στέλεχος του ιού να έχει την ικανότητα να προσβάλλει άμεσα τους ανθρώπους που έρχονται σε στενή επαφή με τα ζώα. Απ' αυτό το σημείο και έπειτα ο μεταλλαγμένος ιός έχει τη δυνατότητα να μεταδίδεται κατ' ευθείαν από άνθρωπο σε άνθρωπο και συνεπώς θα πρέπει να θεωρείται ένας τυπικά «ανθρώπινος» ιός της γρίπης!
Μέχρι σήμερα είναι γνωστοί τρεις βασικοί τύποι ιών γρίπης (τύπος Α, Β, C). Οσοι ανήκουν στον τύπο Α διαδίδονται είτε μεταξύ των ανθρώπινων είτε μεταξύ των ζωικών πληθυσμών. Οι ειδικοί τούς ξεχωρίζουν και τους ταξινομούν με βάση τις διαφορετικές πρωτεΐνες που φέρουν στο εξωτερικό κέλυφός τους. Οι ιοί του τύπου Β εμφανίζονται μόνο στους ανθρώπους, ενώ αυτοί του τύπου C δεν εκδηλώνουν εμφανή κλινικά συμπτώματα.
Πάντως από καιρό είναι γνωστό ότι όλοι οι ιοί της γρίπης έχουν την τάση να μεταλλάσσονται, και ειδικότερα να τροποποιούν τα γονίδιά τους που ευθύνονται για τις επιφανειακές πρωτεΐνες. Η παρουσία αυτών των πρωτεϊνών του ιού πυροδοτεί την ανοσοποιητική αντίδραση του οργανισμού, επομένως έχει ζωτική σημασία για τους ιούς να μεταβάλλουν αυτές τις πρωτεΐνες συνεχώς.
Οταν οι χοίροι μολύνονται από ιούς της γρίπης διαφορετικών οργανισμών (του ανθρώπινου ή των πουλερικών), τότε ενδέχεται να προκύψουν νέα περίεργα γονιδιακά «κοκτέιλ», που είναι ιδιαίτερα επωφελή για την αναπαραγωγή των ιών, αλλά και εξαιρετικά μολυσματικά για τους οργανισμούς που τα φιλοξενούν.
Απ' ό,τι φαίνεται, ο νέος ιός προέκυψε από μια τέτοια «συρραφή» ετερογενών γενετικών στοιχείων: από θραύσματα ανθρώπινων γονιδίων ενωμένα με γονίδια χοίρων και πουλερικών! Από αυτό το «αυθαίρετο» γονιδιακό μίγμα προέκυψε αυτός ο νέος και εξαιρετικά επικίνδυνος ιός της γρίπης που μεταδίδεται πια κατ' ευθείαν από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Γι' αυτό το εξαιρετικά δυσάρεστο και ανησυχητικό γεγονός, ότι δηλαδή δεν είναι πάντα σαφή τα όρια δράσης των μολυσματικών μικροοργανισμών, η ιατρική κοινότητα ήταν ήδη προετοιμασμένη από τη μελέτη της νόσου των πουλερικών. Στις αρχές του 2004 δέκα ασιατικά κράτη ανακοίνωσαν ότι πάρα πολλοί άνθρωποι είχαν προσβληθεί από τον ιό της γρίπης των πουλερικών (του άκρως μολυσματικού τύπου Η5Ν1).
Η Ασία και κυρίως η Κίνα, όπου ο πληθυσμός ζει σε στενή επαφή με τα ζώα, αποτελεί την αρχική εστία πολλών επιδημιών γρίπης. Εκεί, ο χοίρος και η πάπια, τα ζώα που καταναλώνονται ευρέως, εκτρέφονται τις περισσότερες φορές μαζί, και έτσι πυροδοτείται ένας περίπλοκος κύκλος ιικών μολύνσεων. Οι άγριες πάπιες που μεταναστεύουν μολύνουν τις οικόσιτες πάπιες, αυτές με τη σειρά τους μολύνουν τους χοίρους, οι οποίοι τελικά μολύνουν τον άνθρωπο. Σε αυτή την αλυσίδα μετάδοσης, ο χοίρος είναι το σύνηθες ενδιάμεσο ζώο μεταξύ πτηνών και ανθρώπου, ενώ, στην περίπτωση αυτή, το αποδημητικό πουλί παίζει το ρόλο του πρώτου κρίκου της αλυσίδας.
Η ακριβής εικόνα της κατάστασης σήμερα σχετικά με αυτή την επιδημία δεν είναι καθόλου σαφής, λόγω της σιωπής που έχουν επιβάλει τα καθεστώτα της Ανατολής. Λέγεται πάντως ότι, μόνο στην Κίνα, το 2008 ο ιός είχε προσβάλει πάνω από 100 χιλιάδες άτομα, ενώ ο ακριβής αριθμός των νεκρών παραμένει άγνωστος.
Οσο για τον νέο ιό της γρίπης των χοίρων, από την ανάλυση του γονιδιώματός του προέκυψε ότι πρόκειται για έναν ιό τύπου Α (Η1Ν1), που οι ειδικοί δεν τον είχαν συναντήσει ποτέ μέχρι σήμερα σε χοίρους ή ανθρώπους. Και το γεγονός ότι περικλείει ετερογενή γονίδια -κυρίως από χοίρους αλλά και από πουλερικά και ανθρώπους- εξηγεί γιατί έχει «πανδημικές τάσεις», σύμφωνα με την κομψή και καθησυχαστική ορολογία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, αλλά και γιατί διαδίδεται κυρίως σε άτομα ηλικίας κυρίως μεταξύ 20-50 ετών, ενώ οι συνήθεις ιοί της γρίπης πλήττουν συνήθως μικρά παιδιά και ηλικιωμένους.
Το πραγματικά ανησυχητικό γεγονός με αυτούς τους «πηδηχτούληδες ιούς» είναι ότι δεν σέβονται τα καθιερωμένα βιολογικά σύνορα ανάμεσα στα διάφορα βιολογικά είδη: ενώ μέχρι χθες ζούσαν ειρηνικά μέσα σε κάποιον οργανισμό, αρχίζουν ξαφνικά να μεταλλάσσονται και να μεταπηδούν σε έναν άλλο. Κανένα βιολογικό εμπόδιο (οργανισμός, φύλο ή είδος) δεν φαίνεται ικανό να εμποδίσει τη διάδοση αυτών των επικίνδυνων μολυσματικών παραγόντων.
Πάντως, όσον αφορά το πεδίο δράσης των ανθρώπων και τις συνέπειες αυτών των ασυνήθιστων ασθενειών στον άνθρωπο, σημαντικό ρόλο παίζουν τόσο οι μη γονιδιακοί όσο και οι περιβαλλοντικοί παράγοντες. Η γεωγραφία και η επιδημιολογία αυτών των ιώσεων μας αποκαλύπτουν ότι οι συνθήκες υγιεινής συμβάλλουν αποφασιστικά στην εξάπλωσή τους. Η ταχύτατη διάδοση αυτών των ασθενειών δεν εξηγείται ούτε προάγεται από κάποια σκοτεινά και αυθαίρετα σενάρια περί «κοινωνικής συνωμοσίας» ούτε από τις φαντασιώσεις για μια φαουστική επιστήμη, η οποία με απίστευτη ελαφρότητα σκορπά τον θάνατο.
Οταν η ζωή των ζώων και των ανθρώπων μετατρέπεται σε αντικείμενο ψυχρής οικονομικής εκμετάλλευσης, τότε έχει την τάση να «εκδικείται» τον αφύσικο παραγωγικό μηχανισμό μέσα στον οποίο προσπαθούμε να την εγκλωβίσουμε. Και το κάνει είτε εκδηλώνοντας μεγαλύτερη ευπάθεια σε ήδη γνωστές ασθένειες είτε με τη δημιουργία άγνωστων και εξαιρετικά επικίνδυνων ασθενειών, οι οποίες συχνά πλήττουν αδιακρίτως τόσο το οικόσιτο ζώο όσο και τον εκτροφέα. Γιατί όπως ήδη συνειδητοποιούμε με τον πλέον οδυνηρό τρόπο: η ζωή, σε κάθε της μορφή, αποτελεί αξία και όχι... «υπεραξία». *
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου