Η κοινωνική έκρηξη
Του ΚΩΣΤΑ ΒΕΡΓΟΠΟΥΛΟΥ
Με αφορμή τα πρόσφατα κινήματα μαθητών, αγροτών, φοιτητών, πανεπιστημιακών, εργαζομένων, έχει τεθεί το ζήτημα των κοινωνικών κινημάτων και της σχέσης τους με την πολιτική. Η συμβατική Αριστερά, παρά πάσαν προσδοκίαν, δείχνει ενοχλημένη και αμήχανη μπροστά στα φαινόμενα αυτόνομων κοινωνικών εξεγέρσεων, όλο και μαζικότερα στην εποχή μας, που δεν ποδηγετούνται από αυτήν και απειλούν την ισορροπία του πολιτικού συστήματος. Ομως, μια νέα και ριζοσπαστική Αριστερά όχι μόνον δείχνει κατανοητικότητα, αλλά και βασίζει την ταυτότητά της στη σύμμιξη με τις αναδυόμενες νέες μορφές κοινωνικής απείθειας. Τα νέα κοινωνικά κινήματα δεν προκαλούνται από κομματικές σκοπιμότητες, αλλά είναι αυτόνομα: προκύπτουν από τις ιδιαιτερότητες και τη δυναμική των επιμέρους κοινωνικών χωρών, όχι από την πολιτική, αλλά από τις ρίζες της κοινωνίας. Εάν σήμερα αναζητούν πολιτική έκφραση, αυτό συμβαίνει όχι γιατί σχετίζονται με οιαδήποτε συνιστώσα του ισχύοντος πολιτικού συστήματος, αλλά ακριβώς διότι διαπιστώνουν την αδυναμία όλων των συνιστωσών να εκφράσουν την πραγματική κοινωνική οδύνη, που στις μέρες μας λαμβάνει εκρηκτικές διαστάσεις.
Στο πνεύμα της συνένωσης των κινημάτων κοινωνικής διαμαρτυρίας, κυκλοφόρησε πρόσφατα στη Γαλλία η «Διακήρυξη όλων των Διακηρύξεων» με 21.000 υπογραφές από ποικίλους κοινωνικούς χώρους: καθηγητές, δάσκαλοι, γιατροί, δημοσιογράφοι, δικαστές, ψυχίατροι, ψυχαναλυτές, ερευνητές, πνευματικοί και καλλιτεχνικοί δημιουργοί, επαγγελματίες στα πεδία του πολιτισμού, της υγείας, της εκπαίδευσης, της δικαιοσύνης. Στόχος: η αντίσταση στις νεοφιλελεύθερες «μεταρρυθμίσεις» του συντηρητικού προέδρου Σαρκοζί. Με αυτές, η κοινωνική οδύνη οξύνεται στο σχολείο, στο πανεπιστήμιο, στην υγεία, στην ιατρική της εργασίας, στην απονομή δικαιοσύνης, στην ενημέρωση και πληροφόρηση, στον πολιτισμό. Οι επαγγελματικές συνθήκες εργασίας των υπογραφόντων επιδεινώνονται χωρίς τελειωμό, στο όνομα κάποιου αφηρημένου «homo economicus», προσδιοριζόμενου με όρους αγοράς.
«Ηκυβέρνηση αποδιοργανώνει τα επαγγέλματά μας, εκθέτει όλο και περισσότερο τους κοινωνικά εργαζόμενους στους δήθεν "φυσικούς" νόμους της αγοράς». Η κοινωνική μέριμνα μετονομάζεται σε «παροχή», οι ασθενείς σε «πελάτες». Η διαχείριση των κοινωνικών υπηρεσιών προσαρμόζεται καταναγκαστικά στα μοντέλα της «διοίκησης επιχειρήσεων», με κριτήρια την άμεση αποδοτικότητα και κερδοφορία σε όλους τους τομείς. «Βρισκόμαστε σήμερα βουτηγμένοι σε έναν πολιτισμό που μισεί τον πολιτισμό, μισεί τη σκέψη, αφαιρεί την ανθρώπινη ιδιότητα από τον άνθρωπο». Η συνάντηση όλων των κοινωνικών κινημάτων προγραμματίζεται γις τις 31 Ιανουαρίου στο Παρίσι, με άμεσο στόχο να διακηρύξει το δικαίωμα στη «διοικητική ανυπακοή». Οι πολίτες είναι έτοιμοι να μπλοκάρουν τη διοικητική μηχανή. «Η πολιτική εξουσία απαιτεί να συναινούμε στην υποταγή μας, στην κοινωνική δουλεία μας. Αυτό τουλάχιστον μπορούμε να το αρνηθούμε».
«Εχει καταρρεύσει σήμερα η ικανότητα των πολιτικών κομμάτων ν' αφομοιώνουν την κοινωνική οδύνη, προσφέροντας πολιτική προοπτική. Αυτό εξωθεί τους πολίτες ν' αναλαμβάνουν μόνοι τους την πολιτική διατύπωση των αναγκών τους, με τη συγκρότηση κεντρικού συντονιστικού οργάνου των ποικίλων κοινωνικών κινημάτων», δηλώνει ο επικεφαλής της Διακήρυξης Ρολάν Γκορί, καθηγητής ψυχοπαθολογίας στο Πανεπιστήμιο Μασσαλίας. Για πρώτη φορά συγκροτείται παρόμοιο συντονιστικό όργανο όλων των κοινωνικών διαμαρτυριών, με προοπτικές «εγκάρσιας» κοινωνικής κινητοποίησης, ενώ μέχρι σήμερα οι διαμαρτυρίες διατηρούσαν κλαδικό χαρακτήρα.
«Ζούμε σε εποχή κρίσης του πολιτισμού και υπονόμευσης των ελευθεριών του πολίτη», διατείνονται οι υπογράφοντες τη Διακήρυξη. Ηδη προηγήθηκε το 2006 διακήρυξη 200.000 υπογραφόντων με τίτλο «Οχι διαγωγή μηδέν σε παιδιά 3 ετών», καταγγέλλοντας νόμο του υπουργού Εσωτερικών Σαρκοζί για την πρόληψη της εγκληματικότητας, με τον οποίο ανιχνεύεται και «εξουδετερώνεται» η «εγκληματική προδιάθεση» από την ηλικία των 3 ετών. Σήμερα οι θεωρούμενοι ως «επικίνδυνοι» συνεχίζουν να κρατούνται, ακόμη και μετά την πλήρη έκτιση της δικαστικής ποινής τους. Ακόμη καταργείται η θέση του δικαστικού ανακριτή και, κατά παράβαση του συνταγματικού χωρισμού των εξουσιών, το ανακριτικό έργο επαφίεται κατ' αποκλειστικότητα στον εκπρόσωπο της εκτελεστικής εξουσίας. Η ψυχική ασθένεια αφαιρείται από την αρμοδιότητα των ψυχιάτρων και αντιμετωπίζεται ως απλό πρόβλημα αστυνομικής καταστολής. Οι ελευθερίες του πολίτη αποβαίνουν νεκρό γράμμα. Με την αποθέωση της εργασιακής ευελιξίας και προσωρινότητας, της αέναης κινητικότητας, που επαγγέλλεται ο χρηματιστικός καπιταλισμός, αποσαθρώνονται σήμερα τα κοινωνικά επαγγέλματα, η ιατρική και η ψυχολογική μέριμνα, η απονομή δικαιοσύνης, η εκπαίδευση, η έρευνα, ο πνευματικός πολιτισμός. Κι όμως, η κοινωνία δεν αποτελεί ιδιωτική επιχείρηση.
«Υπάρχει σήμερα στον αέρα διάχυτη οσμή από κοινωνικό μπαρούτι», σημειώνει η «Λιμπερασιόν». Παρ' όλο που σε περιόδους κρίσεων, επικρατεί ο φόβος, η ανασφάλεια και η εσωτερική αναδίπλωση, εν τούτοις στη Γαλλία σήμερα καταγράφεται άνεμος επιθυμίας για συλλογική δράση που έρχεται κατά καιρούς στο φως από το 1789. «Τα εγχειρίδια της Ιστορίας επιδρούν στο παρόν περισσότερο απ' ό,τι φανταζόμαστε», σημειώνει ο Λοράν Ζοφρέν, διευθυντής της εφημερίδας.
Η εξέγερση της κοινωνίας δεν είναι εξουσιομανής ούτε ψηφοθηρική, αλλά επιδιώκει να αφυπνίσει, ακόμη και όσους εψήφισαν τη σημερινή κυβέρνηση. Δεν ισχυρίζεται αλαζονικά ότι κατέχει κατ' αποκλειστικότητα το νόημα της Ιστορίας. Εάν σήμερα σηκώνει κεφάλι, αυτό δεν οφείλεται σε κάποια «ιστορική αποστολή», αλλά σε καυτά ζητήματα, που την ωθούν να ξεσηκωθεί, ακόμη και εάν αδυνατεί να προδιαγράψει το μέλλον. Το ότι τα εναλλακτικά κοινωνικά πρότυπα έχουν καταρρεύσει δεν συνιστά επαρκή λόγο για να γίνεται αποδεκτό το υπάρχον. Κι ακόμη λιγότερο, για ν' αναιρούνται κοινωνικές και ανθρώπινες αξίες, ιστορικά κεκτημένα του πολιτισμού μας. Εάν σήμερα μια νέα Αριστερά επιστρέφει με αυτοθυσία στη ρίζα των κοινωνικών φαινομένων, αυτό αξίζει θαυμασμό και σεβασμό, ακόμη και αν κανείς διαφωνεί μαζί της. Οταν η πολιτική μετατρέπεται σε «σύστημα», τότε η κοινωνία «αποστατεί». Οι πρόσφατες κινητοποιήσεις νέων, αγροτών και άλλων κοινωνικών κατηγοριών, ακόμη και «χωρίς συγκεκριμένα αιτήματα», τι άλλο εκφράζουν, παρά την απόγνωση της κοινωνίας για τη συνεχιζόμενη αποκαθήλωση των ανθρώπινων και κοινωνικών κατακτήσεων και αξιών;
Στο πνεύμα της συνένωσης των κινημάτων κοινωνικής διαμαρτυρίας, κυκλοφόρησε πρόσφατα στη Γαλλία η «Διακήρυξη όλων των Διακηρύξεων» με 21.000 υπογραφές από ποικίλους κοινωνικούς χώρους: καθηγητές, δάσκαλοι, γιατροί, δημοσιογράφοι, δικαστές, ψυχίατροι, ψυχαναλυτές, ερευνητές, πνευματικοί και καλλιτεχνικοί δημιουργοί, επαγγελματίες στα πεδία του πολιτισμού, της υγείας, της εκπαίδευσης, της δικαιοσύνης. Στόχος: η αντίσταση στις νεοφιλελεύθερες «μεταρρυθμίσεις» του συντηρητικού προέδρου Σαρκοζί. Με αυτές, η κοινωνική οδύνη οξύνεται στο σχολείο, στο πανεπιστήμιο, στην υγεία, στην ιατρική της εργασίας, στην απονομή δικαιοσύνης, στην ενημέρωση και πληροφόρηση, στον πολιτισμό. Οι επαγγελματικές συνθήκες εργασίας των υπογραφόντων επιδεινώνονται χωρίς τελειωμό, στο όνομα κάποιου αφηρημένου «homo economicus», προσδιοριζόμενου με όρους αγοράς.
«Ηκυβέρνηση αποδιοργανώνει τα επαγγέλματά μας, εκθέτει όλο και περισσότερο τους κοινωνικά εργαζόμενους στους δήθεν "φυσικούς" νόμους της αγοράς». Η κοινωνική μέριμνα μετονομάζεται σε «παροχή», οι ασθενείς σε «πελάτες». Η διαχείριση των κοινωνικών υπηρεσιών προσαρμόζεται καταναγκαστικά στα μοντέλα της «διοίκησης επιχειρήσεων», με κριτήρια την άμεση αποδοτικότητα και κερδοφορία σε όλους τους τομείς. «Βρισκόμαστε σήμερα βουτηγμένοι σε έναν πολιτισμό που μισεί τον πολιτισμό, μισεί τη σκέψη, αφαιρεί την ανθρώπινη ιδιότητα από τον άνθρωπο». Η συνάντηση όλων των κοινωνικών κινημάτων προγραμματίζεται γις τις 31 Ιανουαρίου στο Παρίσι, με άμεσο στόχο να διακηρύξει το δικαίωμα στη «διοικητική ανυπακοή». Οι πολίτες είναι έτοιμοι να μπλοκάρουν τη διοικητική μηχανή. «Η πολιτική εξουσία απαιτεί να συναινούμε στην υποταγή μας, στην κοινωνική δουλεία μας. Αυτό τουλάχιστον μπορούμε να το αρνηθούμε».
«Εχει καταρρεύσει σήμερα η ικανότητα των πολιτικών κομμάτων ν' αφομοιώνουν την κοινωνική οδύνη, προσφέροντας πολιτική προοπτική. Αυτό εξωθεί τους πολίτες ν' αναλαμβάνουν μόνοι τους την πολιτική διατύπωση των αναγκών τους, με τη συγκρότηση κεντρικού συντονιστικού οργάνου των ποικίλων κοινωνικών κινημάτων», δηλώνει ο επικεφαλής της Διακήρυξης Ρολάν Γκορί, καθηγητής ψυχοπαθολογίας στο Πανεπιστήμιο Μασσαλίας. Για πρώτη φορά συγκροτείται παρόμοιο συντονιστικό όργανο όλων των κοινωνικών διαμαρτυριών, με προοπτικές «εγκάρσιας» κοινωνικής κινητοποίησης, ενώ μέχρι σήμερα οι διαμαρτυρίες διατηρούσαν κλαδικό χαρακτήρα.
«Ζούμε σε εποχή κρίσης του πολιτισμού και υπονόμευσης των ελευθεριών του πολίτη», διατείνονται οι υπογράφοντες τη Διακήρυξη. Ηδη προηγήθηκε το 2006 διακήρυξη 200.000 υπογραφόντων με τίτλο «Οχι διαγωγή μηδέν σε παιδιά 3 ετών», καταγγέλλοντας νόμο του υπουργού Εσωτερικών Σαρκοζί για την πρόληψη της εγκληματικότητας, με τον οποίο ανιχνεύεται και «εξουδετερώνεται» η «εγκληματική προδιάθεση» από την ηλικία των 3 ετών. Σήμερα οι θεωρούμενοι ως «επικίνδυνοι» συνεχίζουν να κρατούνται, ακόμη και μετά την πλήρη έκτιση της δικαστικής ποινής τους. Ακόμη καταργείται η θέση του δικαστικού ανακριτή και, κατά παράβαση του συνταγματικού χωρισμού των εξουσιών, το ανακριτικό έργο επαφίεται κατ' αποκλειστικότητα στον εκπρόσωπο της εκτελεστικής εξουσίας. Η ψυχική ασθένεια αφαιρείται από την αρμοδιότητα των ψυχιάτρων και αντιμετωπίζεται ως απλό πρόβλημα αστυνομικής καταστολής. Οι ελευθερίες του πολίτη αποβαίνουν νεκρό γράμμα. Με την αποθέωση της εργασιακής ευελιξίας και προσωρινότητας, της αέναης κινητικότητας, που επαγγέλλεται ο χρηματιστικός καπιταλισμός, αποσαθρώνονται σήμερα τα κοινωνικά επαγγέλματα, η ιατρική και η ψυχολογική μέριμνα, η απονομή δικαιοσύνης, η εκπαίδευση, η έρευνα, ο πνευματικός πολιτισμός. Κι όμως, η κοινωνία δεν αποτελεί ιδιωτική επιχείρηση.
«Υπάρχει σήμερα στον αέρα διάχυτη οσμή από κοινωνικό μπαρούτι», σημειώνει η «Λιμπερασιόν». Παρ' όλο που σε περιόδους κρίσεων, επικρατεί ο φόβος, η ανασφάλεια και η εσωτερική αναδίπλωση, εν τούτοις στη Γαλλία σήμερα καταγράφεται άνεμος επιθυμίας για συλλογική δράση που έρχεται κατά καιρούς στο φως από το 1789. «Τα εγχειρίδια της Ιστορίας επιδρούν στο παρόν περισσότερο απ' ό,τι φανταζόμαστε», σημειώνει ο Λοράν Ζοφρέν, διευθυντής της εφημερίδας.
Η εξέγερση της κοινωνίας δεν είναι εξουσιομανής ούτε ψηφοθηρική, αλλά επιδιώκει να αφυπνίσει, ακόμη και όσους εψήφισαν τη σημερινή κυβέρνηση. Δεν ισχυρίζεται αλαζονικά ότι κατέχει κατ' αποκλειστικότητα το νόημα της Ιστορίας. Εάν σήμερα σηκώνει κεφάλι, αυτό δεν οφείλεται σε κάποια «ιστορική αποστολή», αλλά σε καυτά ζητήματα, που την ωθούν να ξεσηκωθεί, ακόμη και εάν αδυνατεί να προδιαγράψει το μέλλον. Το ότι τα εναλλακτικά κοινωνικά πρότυπα έχουν καταρρεύσει δεν συνιστά επαρκή λόγο για να γίνεται αποδεκτό το υπάρχον. Κι ακόμη λιγότερο, για ν' αναιρούνται κοινωνικές και ανθρώπινες αξίες, ιστορικά κεκτημένα του πολιτισμού μας. Εάν σήμερα μια νέα Αριστερά επιστρέφει με αυτοθυσία στη ρίζα των κοινωνικών φαινομένων, αυτό αξίζει θαυμασμό και σεβασμό, ακόμη και αν κανείς διαφωνεί μαζί της. Οταν η πολιτική μετατρέπεται σε «σύστημα», τότε η κοινωνία «αποστατεί». Οι πρόσφατες κινητοποιήσεις νέων, αγροτών και άλλων κοινωνικών κατηγοριών, ακόμη και «χωρίς συγκεκριμένα αιτήματα», τι άλλο εκφράζουν, παρά την απόγνωση της κοινωνίας για τη συνεχιζόμενη αποκαθήλωση των ανθρώπινων και κοινωνικών κατακτήσεων και αξιών;
Kvergo@gmail.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου