Η απόκρυφη σοφία του χάους-Περιπλάνηση στο αχανές τοπίο του μυστικισμού

ΝΤΟΝΑΛΝΤ ΤΑΪΣΟΝ
Νεκρονομικόν - Οι περιπέτειες του Αλχαζρέντ (NECRONOMICON: ΤΗΕ WANDERING OF ALHAZRED)
ΜΤΦΡ.: ΘΩΜΑΣ ΜΑΣΤΑΚΟΥΡΗΣ
ΕΠΙΜ.: ΣΠΥΡΟΣ ΚΑΡΥΔΑΚΗΣ
«ΑΙΟΛΟΣ», ΣΕΛ. 233, ευρώ 19

Ο τρόμος, σύμφωνα με τον Χ.Φ. Λάβκραφτ (1890-1937), είναι το αρχαιότερο συναίσθημα του ανθρώπου, και δεν θα τον εγκαταλείψει ποτέ· δεν θα απαλλαγεί απ' αυτόν, ούτε απ' τις ρεαλιστικές ούτε απ' τις μεταφυσικές εκδοχές του. Ειδικά απ' τις δεύτερες συμπαραδηλώσεις του που είναι και οι πλέον ισχυρές, επειδή σχετίζονται με το μυστήριο της δημιουργίας, του χάους και της ύπαρξης, κυριότερα. Οι θρησκείες του κόσμου, ως γνωστόν, τον καλλιεργούν συστηματικά· απ' αυτόν εξάλλου έλκουν την καταγωγή τους, έχοντας προσπαθήσει να του προσδώσουν γήινη - υλική, αλλά μεταφυσική, ανθρωπομορφική υπόσταση, με την τερατώδη μυθολογία του Παραδείσου και της Κόλασης, επιχειρώντας αφενός να τον διερμηνεύσουν, αφετέρου να τον εξορκίσουν. Επί ματαίω, φυσικά. Διότι σ' αυτό το εξωλογικό μύθευμα τρόμου διαπιστώνεται, και χωρίς τις ανεδαφικές θρησκευτικές ή ψυχαναλυτικές «ερμηνείες» του, ότι ο άνθρωπος μοιάζει με άβουλο πιόνι στην εφιαλτική σκακιέρα δυνάμεων που τον υπερβαίνουν.

Αυτές ακριβώς τις «υπερκόσμιες» δυνάμεις υπονοεί, κατά πάσα πιθανότητα ο Λάβκραφτ, εμφανίζοντάς τες στο προσκήνιο των ιστοριών του, απαλλαγμένες, όμως, από μεταφυσικές προδιαγραφές. Αναφέρεται σε όντα τελείως διαφορετικά από τον άνθρωπο ως προς τη νοημοσύνη και τη δυναμική τους, αλλά υλικής υποδομής. Σε σχέση με αυτά, υποστηρίζει, ο άνθρωπος βρίσκεται ακόμη σε νηπιακή ηλικία. Ως εκ τούτου δεν είναι, ακόμη τουλάχιστον, σε θέση να τα κατανοήσει, πολύ δε περισσότερο να τα αντιμετωπίσει ως ίσος προς ίσον. Υπό αυτή την έννοια, αν βρεθεί ενώπιος ενωπίω με αυτά, πιθανώς να παραφρονήσει (από τρόμο) στη θέα τους και μόνο. Τα σχεδίασε μάλλον υπαινικτικά στη λογοτεχνική εργασία του, με ρεαλιστικά σύμβολα, αποφεύγοντας να χρησιμοποιήσει τα παραδοσιακά της φανταστικής λογοτεχνίας. Φαντάσματα, δαίμονες, βαμπίρ, ξωτικά, δεν υπάρχουν στη μυθολογία του. Προτίμησε τους υπερ-εξωγήινους, που προσιδιάζουν ως σύμβολα περισσότερο προς το πνεύμα των θεωριών του. Οι αναφορές στα εν λόγω όντα και στις σχεδόν «μαγικές» δυνάμεις τους, όπως τις περιέγραψε, υποτίθεται, ένας τρελός Αραβας ποιητής, ο Αμπντούλ Αλχαζρέντ, στο «Νεκρονομικόν» του, το πλέον διάσημο βιβλίο της φανταστικής λογοτεχνίας, μπορούν να προκαλέσουν την τρέλα ή ακόμη και την αυτοκτονία στον μη μυημένο αναγνώστη του. Αλλά ο Λάβκραφτ, ευφυώς, δεν αφηγήθηκε ποτέ το κείμενο του «βλάσφημου» βιβλίου του. Αναφέρθηκε μόνο σ' αυτό υπαινικτικά - και στις εντυπώσεις που θα προκαλούσε το διάβασμά του. Εκανε απλώς λόγο για αρχέγονα πλάσματα, την Πρεσβύτερη Φυλή και τους Μεγάλους Παλαιούς, που προϋπήρχαν του ανθρώπου στο Σύμπαν και που κάποτε η Γη υπήρξε η αρένα της διαμάχης τους. Οι Μεγάλοι Παλαιοί νικήθηκαν και εκδιώχτηκαν στα βάθη του Διαστήματος, αφήνοντας, ωστόσο, τους υπηρέτες τους στη Γη για να συνεχίζουν τις προσπάθειες της μελλοντικής επιστροφής τους. Ενα απ' αυτά τα όντα υπαγόρευσε στον Αραβα ποιητή το τρομερό βιβλίο του. Ο μύθος, όπως εύκολα διαπιστώνει κανείς, παραπέμπει στην Εξοδο των Πρωτοπλάστων απ' τον Παράδεισο.

Ο Καναδός συγγραφέας Ντόναλντ Τάισον (1954), αναλαμβάνει να «μεταφράσει» απ' το πρωτότυπο το κείμενο του «Νεκρονομικού» (Νόμος των Νεκρών), βασιζόμενος, φυσικά, στα στοιχεία που παραθέτει ο Λάβκραφτ, όπως, υποτίθεται, ότι το έγραψε ο τρελός Αραβας ποιητής, ο οποίος και γνώρισε τη μυστικιστική, απόκρυφη σοφία του χάους έχοντας περιπλανηθεί στην έρημο και έχοντας έρθει σε επαφή με τα προαναφερθέντα όντα του σκότους της Αλλης Πραγματικότητας, που ενεδρεύουν σε απάτητους θύλακες της Γης. Εξυπακούεται, φυσικά, ότι πρόκειται για ένα εξωτικό μυθιστόρημα φαντασίας, η απαισιόδοξη έως μηδενιστική φιλοσοφία του οποίου, κατά Ντόναλντ Τάισον βέβαια, διατυπώνεται ως εξής: «Μην πιστεύεις σε τίποτα. Δεν υπάρχει σκοπός στη γέννηση, καμιά σωτηρία της ψυχής, καμιά ανταμοιβή μετά θάνατον. Εγκατάλειψε την ελπίδα και θα ελευθερωθείς και με την ελευθερία θα κατακτήσεις την κενότητα. Οσο υπάρχει ζωή, υπάρχει και πόνος, ενώ ο φόβος συνεχίζεται κι όταν η ζωή παύει να υφίσταται. Το κενό δεν γεμίζει ποτέ. Ολα τα ζωντανά όντα δεν είναι παρά ενσάρκωση της πείνας. Στο απόλυτο κενό υπάρχει μόνο φρίκη και απόγνωση. Αυτές θα σε οδηγήσουν στο σκοτάδι». Η συνειδητοποίησή του, σύμφωνα πάντα με τον συγγραφέα του «Νεκρονομικού», είναι η απόλυτη σοφία, στο βάθος της οποίας ενυπάρχει ο απόηχος του Εκκλησιαστή: «Ματαιότης ματαιοτήτων τα πάντα ματαιότης...»

Ωστόσο, και ανεξαρτήτως πεσιμιστικής φιλοσοφίας, η οποία υπό ευρεία έννοια εκφράζει και απηχεί το πνευματικο-ιδεολογικό τοπίο του σύγχρονου ανθρώπου, κατά τα άλλα ο Τάισον γράφει ένα τρομώδες, περίτεχνο και γραφικό «έγχρωμο» μυθιστόρημα, χρησιμοποιώντας το ύφος του ανατολίτικου παραμυθιού, η καταγωγή του οποίου παραπέμπει στο αραβικό έπος Χίλιες και μια Νύχτες, απ' το οποίο και δανείζεται το θέμα του και το αφηγηματικό του ύφος. Είναι μια ονειρική-εφιαλτική περιπλάνηση στα αμφίβολα τοπία του μύθου, που κατοικούνται από τρομώδεις σκιές, ανάερα φαντάσματα, δαίμονες και τέρατα, όντα των παραισθήσεων και των φαντασιώσεων, τα οποία και συνθέτουν έναν δυσοίωνο κόσμο τρόμου, φρίκης και ανασφάλειας, αντανακλάσεις και παραμορφωτικά είδωλα όλα αυτά του κοσμικού Αγνωστου. Κυρίως, όμως, του αβυσσαλέου αινίγματος της ανθρώπινης ύπαρξης, που το μυστήριό της όχι μόνο δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί αλλά συνεχίζει να έρχεται αενάως αντιμέτωπο με μια άγνωστη φύση, η οποία ανά πάσα στιγμή αυτοδηλώνεται απλώς και μόνο για να επιβεβαιώσει το ανεξιχνίαστο βάθος του.

Ο Τάισον συνειδητά ή ασυνείδητα, πάντως υπό το πρόσχημα ενός φανταστικού μυθιστορήματος και την «εικονογράφηση» ενός παράλληλου, υπερφυσικού κόσμου, κατοικημένου από αδιανόητα όντα, που η εμφάνισή τους στο προσκήνιο της ιστορίας του υπερτονίζει το προαναφερθέν μυστήριο μιας ακατανόητης δημιουργίας, επιχειρεί να τον συλλάβει. Το βέβαιο, ωστόσο, είναι ότι πέρα απ' την «ονειρική» του οδοιπορία στις εσχατιές του Σύμπαντος και τη γνώση αυτού ή άλλων κόσμων, κάπου στο απώτερο βάθος του «πολύχρωμου» παραμυθιού του τον υποδέχεται το αόρατο τέρας της κοσμικής σιωπής. Και η συνειδητοποίησή της είναι οπωσδήποτε μια επώδυνη κατάκτηση, το βαθύτερο νόημα, όμως, της οποίας αξίζει να προβληματίσει τον αναγνώστη, καθώς επίσης και ο λόγος που προκάλεσε την εν λόγω μυθοπλασία στον συγγραφέα.

Η μετάφραση του Θωμά Μαστακούρη μεταφέρει το ποιητικό πνεύμα του έργου εις τα καθ' ημάς με ωραία ελληνικά.

ΜΑΚΗΣ ΠΑΝΩΡΙΟΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 09/01/2009