Aπό τη βιολογία στη βιο-αλχημεία

Ολο και περισσότεροι επιστήμονες προβληματίζονται για τις σοβαρές κοινωνικές, βιοηθικές και οικολογικές ανατροπές που θα επιφέρουν οι εφαρμογές της συνθετικής βιολογίας. Ορισμένοι, μάλιστα, την περιγράφουν με τα πιο μελανά χρώματα και τη θεωρούν, αυθαίρετα, ως τη σύγχρονη εκδοχή της μεσαιωνικής αλχημείας, ένα είδος μεταμοντέρνας βιο-αλχημείας!

Ο Craig Venter

Ενα επιχείρημα, που επανέρχεται συχνά, είναι ότι η σύγχρονη επιστήμη έχει αναλάβει σήμερα το ρόλο του Θεού: με τις νέες τεχνολογικές δυνατότητες που έχει στη διάθεσή της μπορεί, υποτίθεται, να διαμορφώνει κατά βούληση τη ζωή και το μέλλον όλων των έμβιων όντων, συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπου. Οπως συνέβη με τη γενετική μηχανική πριν από δύο δεκαετίες, η συνθετική βιολογία σήμερα θεωρείται σοβαρή απειλή για το μέλλον της ανθρωπότητας.

Οι ειδικοί επιστήμονες, που εργάζονται σε αυτό το πεδίο, προσπαθούν -λιγότερο ή περισσότερο επιτυχώς- να αντικρούσουν αυτές τις κατηγορίες και επιμένουν ότι οι νέες μέθοδοι είναι απολύτως ασφαλείς και δεν εγκυμονούν κανένα κίνδυνο. Ο Graig Venter, για παράδειγμα, αρνείται κατηγορηματικά ότι η σύγχρονη βιολογία έχει αναλάβει το ρόλο του Θεού: «Αυτό είναι απλώς ένα επιχείρημα εντυπωσιασμού επινοημένο από τα μέσα επικοινωνίας. Οσο η ανθρώπινη γνώση επεκτείνεται σταδιακά σε νέα πεδία, οι θρησκείες θα πρέπει να προσαρμόζονται στα νέα δεδομένα».

Αντίθετα, οι πολυάριθμοι επικριτές των πρακτικών της «συνθετικής βιολογίας», μεταξύ των οποίων και 35 γνωστές περιβαλλοντικές και οικολογικές οργανώσεις, επιμένουν ότι δεν διαθέτουμε σήμερα ένα αρκετά σαφές νομοθετικό πλαίσιο ή έστω σαφείς κανόνες για τη ρύθμιση και τον έλεγχο αυτών των νέων πειραμάτων και των ενδεχόμενων βιομηχανικών εφαρμογών τους.

Μήπως οι πρόσφατες πρόοδοι στον τομέα έρευνας της συνθετικής βιολογίας επιβάλλουν την ύπαρξη μιας νέας «συνθετικής βιοηθικής» ή ενός νέου νομοθετικού πλαισίου για την αντιμετώπιση πιθανών κινδύνων και μελλοντικών προβλημάτων; Μάλλον όχι ή, ακριβέστερα, όχι ακόμη, αφού αυτές οι τεχνικές βρίσκονται για την ώρα σε ένα πολύ πρώιμο στάδιο της ανάπτυξής τους. Καμιά άμεση πρακτική εφαρμογή των συνθετικών μεθόδων δεν προβλέπεται για το άμεσο και ίσως ούτε καν για το απώτερο μέλλον. Συνεπώς, καμιά λήψη άμεσων μέτρων δεν φαίνεται να απαιτείται σήμερα. Εξάλλου, θα άξιζε να υπενθυμίσουμε ότι ο υπερβολικός έλεγχος και οι πιθανές απαγορεύσεις της βασικής επιστημονικής έρευνας εγκυμονούν πολύ σοβαρότερους και πιο ρεαλιστικούς κινδύνους.

Ωστόσο το ίδιο το γεγονός ότι τίθενται επιτακτικά κάποια, έστω και αφελή, ερωτήματα σχετικά με τους κινδύνους που εγκυμονούν ορισμένες πρόσφατες εξελίξεις στις βιοεπιστήμες, υποκρύπτει τη βαθύτερη ανησυχία ή και το φόβο των μη ειδικών, δηλαδή της πλειονότητας των πολιτών, για τις εφαρμογές της επιστήμης. Αυτό το γεγονός υποδεικνύει, με τη σειρά του, τη ζωτική ανάγκη που υπάρχει σήμερα για περισσότερη και εγκυρότερη ενημέρωση σχετικά με τις κατακτήσεις και τις εφαρμογές της σύγχρονης επιστήμης.

2 - 25/10/2008